۱) حداکثر در ارتفاع۱/۵ متری (قسمت بالای آن) از سطح زمین نصب گردد .
چنانچه وزن خاموش کننده بیشتر از ۱۸ کیلوگرم باشد حداکثر در ارتفاع ۱ متری سطح زمین نصب گردد .
۲) در نزدیکی ورودی و خروجیها قرار گیرد .
۳) مسیر جهت دسترسی، کوتاه و خالی از وسایل دست و پاگیر و مزاحم باشد .
۴) در مکانی نصب گردد که امکان صدمات فیزیکی به آن را به حداقل برساند .
۵) سیلندر در فضای باز و در مقابل تابش مستقیم نور خورشید یا برف و باران قرار نگیرد .
۶) باید دقت داشت که خاموش کننده در فاصله ای دورتر از مواد مخاطره آمیز نصب شود .
۷) وقتی که خاموش کننده بر روی دیوار نصب میشود باید از بستهای مخصوص استفاده شود .
۸) توزیع یکنواخت صورت پذیرد .
۹ ) در تصرفات اداری و مسکونی به ازای هر دو واحد یک خاموش کننده نصب و حداکثر فاصله پیمایش بیشتر از ۲۳متر نباشد.
۱۰)در فضاهای بزرگ و تصرفات اداری باید از علائم راهنمای مناسب (نورتاب) نشان دهنده مکان خاموش کننده استفاده شود.
۱۱ ) در صورتیکه خاموش کننده داخل جعبه
آتشنشانی قرار دارد باید از قفل آسان بازشو استفاده و روی آن تابلوی مناسب نصب شود .
۱۲) دستوالعمل استفاده از خاموش کننده، باید روی آن نصب و بوضوح قابل دیدن باشد.
۱۳) خاموش کننده مورد استفاده باید دارای نشان استاندارد یا تآییده معتبر بین الملی داشته باشد.
فلر گازی (gas flare) که به آن فلر
استک یا برج فلر (flare stack) نیز میگویند یک وسیله سوزاندن گاز میباشد
که در کارخانجات صنعتی مانند پالایشگاه نفت (petroleum refineries)،
کارخانجات شیمیایی (chemical plants)، کارخانجات فرآوری گاز طبیعی و نیز سایتهای تولید نفت و گاز دارای چاه نفت (oil well)،
چاه گاز (gas well)، اسکلههای نفت و گاز فراساحلی (offshore oil and gas rigs) و مکانهای دفن زباله به کار میرود.
در پلانتهای صنعتی، فلر استک در درجه اول برای سوزاندن گازهای قابل
اشتعال آزاد شده توسط شیرهای اطمینان (pressure relief valves) در زمان
افزایش فشار ناخواسته در تجهیزات پلانت استفاده میشود. در طول راهاندازی
یا خاموشی تمام یا بخشی از پلانت، فلر استکها برای احتراق برنامهریزی شده
گاز در دورههای نسبتا کوتاه استفاده میشوند.
مقدار زیادی از گاز فلر در بسیاری از سایتهای تولید نفت و گاز، هیچ
ربطی به محافظت در برابر خطرات ناشی از افزایش فشار تجهیزات پلانتهای
صنعتی ندارد. زمانی که نفت خام از چاههای نفت خشکی و فراساحلی استخراج
میشود، گاز طبیعی خام همراه با نفت نیز استخراج میشود. در مناطقی از جهان
که فاقد خطوط لوله (pipelines) و دیگر زیرساختهای حمل گاز هستند، معمولا
مقادیر زیادی از این گاز همراه (associated gas) به عنوان گازهای زاید یا
غیر قابل استفاده فلر میشوند. سوزاندن گاز همراه ممکن است در بالای برج
عمودی فلر رخ دهد و یا در یک فلر در سطح زمین در یک گودال زمینی انجام شود.
هر زمان که تجهیزات پلانتهای صنعتی دارای فشار بیش از حد شوند، شیرهای
اطمینان فشار به عنوان دستگاههای ایمنی لازم موجود بر روی تجهیزات به طور
خودکار گاز و گاهی مایعات آزاد میکنند. این شیرهای اطمینان توسط کدها و
استانداردهای طراحی صنعتی و همچنین توسط قانون مورد نیاز هستند.
گازها و مایعات آزاد شده از طریق سیستمهای پایپینگ (piping) بزرگی به
نام هدرهای فلر (flare headers) به یک فلر عمودی بلند هدایت میشوند.
گازهای آزاد شده در زمان خروج از استک فلر میسوزند. اندازه و روشنایی شعله
ایجاد شده بستگی دبی مواد قابل اشتعال و ارزش حرارتی آنها دارد.
بیشتر فلرهای پلانتهای صنعتی دارای جداکننده بخار مایع (vapor-liquid
separator) که به آن ناکآوت درام (knockout drum) نیز میگویند در بالا
دست فلر هستند تا مقادیر بزرگ مایع را که ممکن است همراه گازها باشند حذف
کنند.
اغلب بخار به شعله تزریق میشود تا تشکیل دود سیاه را کاهش دهد. به
منظور حفظ کارایی سیستم فلر، همانند یک شعله پیلوت، مقدار کمی گاز به طور
مداوم سوخته میشود، به طوری که سیستم همیشه آماده به انجام وظیفه اصلی خود
یعنی سیستم ایمنی فشار بیش از حد میباشد.
ایمنی نردبان:
1- حداکثر فاصله عمودی نردبان 9 متر است.
2- انتهای نردبان از سطح کار باید 1 متر بالاتر باشد.
3- نردبان از پایین و بالا کاملاً بسته و محکم شده باشد تا سر نخورد.
4- زاویه مناسب برای نردبان 75 درجه می باشد.
5- نردبانهای بلند باید در قسمت وسط توسط مهار محکم شوند.(نردبان تاب نیاورد)
۶- نردبان آلومینیومی ونردبان چوبی بایستی سالم باشند.
نکات ایمنی در استفاده از نردبان:
پلکان/بالابر : درصورت امکان برای دسترسی به سطوح بالاتر (سقف) بهتر است از پلکان یا بالابر ها استفاده گردد.
نردبان: در صورتی که پلکان وجود نداشته باشد یا به هر دلیلی لازم باشد
برای دسترسی به سطح از نردبان استفاده نمود، ضروری است نکات ذیل را در
استفاده از نردبان های بلند و سنگین رعایت نمود :
نردبان ها باید در شرایط مناسبی باشند. هر روز قبل از استفاده اجزای نردبان را چک کنید.
نردبان باید به دیوار بسته شده و محکم باشد. تا بدین ترتیب استفاده از نردبان ایمن باشد.
زمینی که نردبان روی آن قرار گرفته است استحکام کافی داشته و هموار باشد.
حداکثر شیب زمین ۱۶ درجه باشد (پایه های نردبان را با وسیله مناسب تراز کنید)
شیب نردبان حداقل ۳ به ۱ بوده و حداکثر از شیب ۴ به ۱ تجاوز ننماید.
بالای نردبان باید حداقل ۹۰ سانتی متر بالاتر از سقف قرارگیرد.
حداکثر طول نردبان ۲۰ متر می باشد و نباید از آن تجاوز نماید.
نردبان نباید در مجاورت برف، آشغال، خاکروبه، یخ و سایر مواد لغزنده قرار گیرد.
کف پایه های نردبان تمیز بوده و لیز نباشد.
نردبانهای عمودی باید مجهز به قفسه یا تجهیزات بالارونده باشند و در فواصل کمتر از ۹ متر دارای سکو باشند.
فرد نباید هنگام بالارفتن یا پایین آمدن از نردبان تجهیزات یا موادی را به همراه خود حمل نماید.
همواره ۳ نقطه از بدن شما باید با نردبان تماس داشته باشد (۲ پا و یک دست یا دو دست و یک پا)
مشخصات چوبها
1- گره های روی چوب در مجموع نباید بیشتر از 150 میلیمتر باشند.
2- پهنای گره ها در یک طرف نباید از 75 میلیمتر تجاوز نماید.
3- فاصله بین گروهی از گره ها،150 میلیمتر می باشد.
4- تخته چوب های استاندارد دارای 5/22 میلیمتر پهنا و 38 میلیمتر ضخامت هستند.
5- گره های لبه داربست نباید از 50 میلیمتر تجاوز نمایند.
6- تخته هایی که شکستگی و شکاف دارند نباید مورد استفاده قرار گیرند.
7- بریدگی، سوختگی، آلودگی به روغن وگازوییل ومیخ نباید در تخته باشد.
8- تخته ها نباید رنگ شوند.
9- تخته ها باید به صورت مربع مستطیل بریده شوند وسر آنها با تسمه فلزی بسته شده باشد.
جنس و چگونگی ساخت لباس نسوز؛
یکی از موادی که در تهیه لباس نسوز به کار می رود آزبست (پنبه نسوزASBEST) می باشد که مقاومت زیادی در برابر آتش دارد.
آزبست ترکیبی از سیلیکات های معدنی مانند سیلیکات منگنز و سیلیکات آهن با ترکیبات پیچیده الیافی و کریستالی می باشد.
لایه بیرونی و پوشش روی لباس نسوز از جنس کولار آلومینیومی است و این
خاصیت آئینه بودن آن پرتوها و تشعشعات حرارتی را منعکس و حرارت را جذب نمی
نماید.
خصوصیات فرد استفاده کننده از لباس نسوز
1. آتش نشان حرفه ای باشد.
2. از نظر روحی ، روانی و جسمی سالم باشد.
3. لباس زیر شخص استفاده کننده پلاستیکی نباشد و از جنس عایق مانند نخ باشد.
4. در صورت بروز هرگونه ناراحتی ناشی از حرارت، سریعاً محل را ترک نماید.
5. حتی المقدور از لباس نسوز در فضای باز استفاده شود.
6. به تعداد نفراتی که در عملیات لباس نسوز پوشیده اند، به همان تعداد نفرات دیگر لباس پوشیده و در خارج از محیط سوزی آماده باشند.
7. چنانچه لباس نسوز در عملیات پاره شد باید سریعاً محل را آتشترک و لباس را تعویض کرد.
لباسهای نسوز از نظر شکل به 2 شکل دو تکه و یک تکه وجود دارند که بلوز
بعضی از مدلهای آنها دارای محلی برای بستن دستگاه تنفسی هوای فشرده می
باشند.
لباس های نسوزی که در آتش نشانی مورد استفاده قرار می گیرد، معمولاً شامل
بلوز، شلوار ، دستکش، چکمه و کلاه با نقاب شیشه ای ضخیم می باشد.
به عنوان یک اتش نشان در نزدیکی یک حادثه ناشی از مواد خطرناک حضور دارید.
باید در ابتدا به دنبال کنترل شرایط با توجه به امکانات موجود باشیم.
باید بتوانیم تشخیص دهیم که مواد از کجا نشت کرده است تا بتوانیم راههای مقابله با آن را مشخص کنیم.
روشهای کنترل دفاعی به شرح زیر می باشد؛
جذب ؛
فرآیند به کار بردن ماده ای است که جاذب است و ماده خطرناک را مانند یک اسفنج که آب را جمع می کند، این ماده را نگاه می دارد.
این کار را می شود خیلی راحت با اضافه کردن یک ماده خشک و یا دانه دانه،مانند خاک رس و یا شن خشک به مایعات در حال حرکت انجام داد تا از حرکت و نشت آنها جلوگیری شود.
این کار را باید با پاشیدن مواد جاذب ( خاک ، شن ،..) توسط بیل انجام داد.
چون ممکن است مواد جاذب، با مواد خطرناک خاصی ،واکنش انجام دهند.
لذا باید قبل از پاشیدن آنها ،تعیین کنیم که آیا یک ماده جاذب با ماده خطرناک سازگار است یا خبر؟
باید دقت کنیم که از وسایلی استفاده نکنیم که خود خطر ساز هستند.
حتی الامکان از وسایل ساده استفاده شود مانند بیل.
سد کردن؛
قرار دادن موانعی برای جلوگیری از حرکت مواد خطرناک در سطح منطقه را گویند.
بند آوردن؛
وقتی به کار می رود که مایع در یک گودال یا کانال طبیعی در حال جریان است.
پیشرفت آن را با مسدود کردن کانال متوقف کنید.
این تکنیک برای تغییر جهت جریان مایع به دور از ناحیه خطر ،به کار می رود.
نگه داری؛
فرآیند ایجاد منطقه ای برای نگه داری مواد خطرناک است.
این کار را می توان با حفر گودال و انتقال مواد به آن انجام داد.
این مواد در آنجا می مانند تا شرایط بازیافت محیا شود.
ادامه مطلب ...
خسارات ناشی از آتش سوزیهائی که در انبارهای صنعتی روی می دهد ، نسبت به بسیاری از ساختمانها بیشتر است . برای کاهش خسارت ناشی از این آتش سوزیها با ید :
درطراحی حفاظت ازحریق ، ساخت و ایمن سازی انبارهای صنعتی باید :
فهرست مطالب
1- عوامل اصلی ایجاد کننده خسارت
1-1- ارزش کلی کالاهای ذخیره شده و میزان کالا در یک فضای واحد
1-2- دسته بندی کالاها برای نگهداری و چیدن آنها در انبارها طبق ضوابط
1-3- فضاهای خالی افقی و قائم بین کالاها و ارتفاع مواد انبارشده
1-4- قابلیت سوختن مصالح بسته بندی
1-5- انتخاب موقعیت قرارگیری اجناس در انبارها
1-6- استفاده از مدیریت آگاه و کارآمد
2- بکارگیری تدابیرو تمهیدات حفاظتی
2-1- جلوگیری از بروز حریق
2-2- اداره کردن مواجه شونده های با حریق
2-3- اداره کردن حریق
3- طراحی ساخت و برنامه حفاظت ازحریق انبارهای صنعتی
3-1- مطالعات مهندسی ، جایابی های کلی و دسته بندی ها
3-2- طراحی حفاظتی و کاهش دهنده ریسک
خسارات ناشی از آتش سوزیهائی که در انبارهای صنعتی روی می دهد ، نسبت به بسیاری از ساختمانها بیشتر است . کاهش دادن خسارت ناشی از این آتش سوزیها ، با توجه به عوامل اصلی زیر امکان پذیر می گردد :
ارزش کلی کالاهای ذخیره شده و میزان کالا در یک فضای واحد ، که براین اساس ، انبارهای بزرگ باید به انبارهای کوچکتر تقسیم شوند .
دسته بندی کالاها برای نگهداری و چیدن آنها در انبار ها طبق ضوابط ، با
رعایت الزامات مجاورت و لازمه های ابعادی کومه ها که برای جلوگیری از خطرات
بیشتر ، برخی کالاها نباید دریک انبار و یا کنارهم چیده شوند .
کم نمودن ارتفاع مواد و کالاهای انبارشده و توجه به فضاهای خالی افقی و
قائم بین کومه ها و به عبارت دیگر رعایت فواصل درست مجزا سازی برای
راهروهای میان کومه ها طبق ضوابط .
درنظر گرفتن مصالح مورد مصرف در بسته بندی ها و درجه آتش پذیری محافظ های داخلی آنها .
انتخاب موقعیت مناسب کالاهای سوختی وغیرسوختنی در فضاها و چگونگی قرارگیری آنها نسبت به دیوارهای داخلی و بیرونی انبار .
استفاده از مدیریت آگاه وکارآمد ، همراه با نظارت مستمر ودقیق .
به استثنای برخی انبارها که متعاقب آتش سوزی درآنها ، علاوه برخسارات داخلی بنا ، ضایعات و اثرات جنبی حریق ، فراتر ازمحیط انبار هم گسترش می یابد ، مانند انبارهای ذخیره دارو ، انبارهای قطعات یدکی ، سوخت نیروگاه و نظایر آن و نیز انبارهای مخاطره آمیزی که خطرات حریق در آنها ساختمانهای مجاور را هم درگیر می کند ، در سایر موارد ، حداکثر خسارت ناشی از آتش سوزی ، به خود انبار محدود و منحصر می شود که معمولا بستگی به ارزش کالاهای ذخیره شده در فضاهای واحد و چگونگی دوربندی آنها دارد . باید توجه داشت که حتی در مواردی که کنترل آتش سوزی در انبارها موفقیت آمیز بوده ، آب موردمصرف در آتش نشانی و دود حاصل از حریق ، موجب ازبین رفتن مقادیر متنابهی از مواد و کالاهای با ارزش شده است . بنابراین ، محدودکردن حجم کالاها در فضاهای واحد ، بخصوص در انبارکالاهای باارزش و یا مخاطره آمیز ، عامل موثری در کاهش میزان خسارات بشمار می آید .
برای دستیابی به ایمنی کافی در انبارهای صنعتی بخصوص وقتی که درآنها مواد آتشزا و یا کالاهای مخاطره آمیز نگهداری می شود و همچنین برای بکارگیری تاکتیکهای موثر در مهار آتش سوزیهای آنها ، لازم است با شناسائی ویژگی های خطرزائی کالاها در حمل ونقل و نگهداری که چیزی جدا از خصوصیات آتشگیری و سوختن بوده و علاوه بر زمان حریق در مواقع دیگر نیز خطرآفرین می باشد ، تمامی مواد و کالاها ، برای ذخیره شدن و نگهداری در انبارها ، دسته بندی شوند .
نظر به اینکه نحوه تولید هر ماده ازلحاظ فیزیوشیمی ( شکل ، غلظت ، خلوص ، حلالیت و غیره ) در چگونگی ایجاد خطر ، مؤثر است و ازطرفی نوع مصالح بسته بندی هرکالا ، درکاهش یا افزایش خطرات آن کالا بطور چشمگیر تاثیرگذار می باشد ، دسته بندی کالاها ی صنعتی ازلحاظ خطرات حریق مشکل می شود ، با این حال در مواردی که قرار باشد مواد اولیه و خام با فرمولهای شیمیائی مشخصی درانبارها نگهداری شوند ، باید براساس خصوصیات مشترکشان ، آنها را دسته بندی نموده و با بکارگیری تمهیدات اصولی و کلی ، نظم و آرایش لازم طبق ضوابط برقرار گردد .
استانداردهائی که در این خصوص تدوین شده مثل IMDG Code و NFPA Standards تمامی کالاهای صنعتی و مخاطره آمیز را برای حمل ونقل و نگهداری درانبارها ، در کلاسها وگروههائی به شرح زیر دسته بندی کرده اند :
این کالاها شامل مواد واجناسی هستند که در آنها احتمال بروز انفجار وجود داشته و به لحاظ خطرات ویژه و گوناگونشان طبق ضوابط باید در انبارهای مخصوص نگهداری شوند . نظر به اینکه خطرات آنها همیشه به محدوده هائی فراتر از انبارها گسترش می یابد ، موقعیت و محل احداث انبار آنها باید به تائید مقامات قانونی مسئول برسد .
این مواد وکالاها ، که به ترتیب شامل : گازها ، مایعات و جامدات آتشزا و سوختنی می باشند ، اکثرا" از ترکیبات آلی تشکیل می شوند و به هنگام آتشگیری با دود و شعله فراوان ، حریقهای بزرگ تولید می کنند و هرچند که از بابت ایجاد خطرات ویژه و کارگیری تاکتیکهای آتش نشانی ، مسائل و مشکلاتی نامعلوم ندارند ، معهذا اطفاء حریق آنها معمولا طولانی می شود ، مخصوصا درمواقعی که پیشتر به مقدار سوخت شرکت کننده در حریق توجه لازم نشده باشد . جهت اعمال تاکتیکهای مناسب وکنترل نمودن حریق ، دسته بندی فرعی این کالاها ، و جدا انبار کردن آنها از کالاهای اکسیدکننده ( کالاهای کلاس V ) امری ضروریست .
این گروه کالاها به لحاظ خاصیت اکسیدکنندگی و تولید اکسیژن به هنگام حریق ، با به آتش کشیدن مواد و اجناس مجاور ، باعث تشدید حریق می شوند و هرچند که برخی از آنها خود ، سوختنی نیستند ، باید جداگانه انبار شوند . بعضی از این مواد ، چنانچه خاصیت بی ثباتی هم داشته باشند مانند بسیاری از ترکیبات نیترات آمونیوم با ازهم گسیختگی ناگهانی مولکولهایشان تولید انفجارمی کنند .
کالاهای سمی ، صرفنظر از دیدگاه ایمنی عمومی ، ازبابت آتش گیری و چگونگی بکارگیری تاکتیکهای آتش نشانی ، باید جداگانه انبار شوند چراکه هنگام بروز حریق و یا انفجار ، اثراتی ازخود برجا می گذارند که برای اشخاص منطقه و مأموران آتش نشانی مرگ آفرین خواهد بود . با مجزا کردن کالاهای سمی ، ماموران آتش نشانی با آگاهی به نوع خطر و نحوه انبارداری ، می توانند در هر مورد تدابیر خاص آن مورد را بکار گیرند . برای کالاهای سمی سوختنی و غیر سوختنی باید دو انبار جداگانه در نظر گرفت وجمع آوری آبهای حاصله از اطفاء ، و اجناس آلوده شده پس از عملیات همواره مد نظر باشد .
این مواد نیز مانند کالاهای کلاس یک ، دارای انبارهای ویژه هستند و خطرات آنها ، از محدوده انبارها فراتر می رود و بنابراین انتخاب موقعیت و محل واحداث انبار آنها باید با تائید مقامات قانونی مسئول صورت گیرد .
کالاهای دسته بندی شده در این گروه گوناگون هستند : موادی که بمرور زمان در مجاورت برخی کاتالیزورها و یا حتی خودبخود در شرایط معمول ، به ترکیبات دیگری تبدیل شده ، در آتش سوزیها به یکباره تغییر ماهیت داده و ترکیبات جدیدی تولید می کنند که نتیجتا" از دیدگاه حفاظت از حریق ، برای نگهداری آنها تمهیدات مخصوص لازم است .
موادی که در اثر برخورد با آب و یا هوا ، مقدار متنابهی حرارت تولید کرده و در آتش سوزیها دارای خطرات ویژه هستند واگر خاصیت سوختن هم داشته باشند ( مانند تری الکیلهای آلومینیوم ) احتمال خودبخود آتش گیری خواهند داشت و چنانچه غیر سوختنی باشند ( مانند سود سوزآور ) با حرارتی که در اثر واکنش تولید می کنند می توانند کالاهای نگهداری شده درمجاورشان را مشتعل کنند .
موادی مانند اغلب اسیدها و بازها که بر بافتهای زنده اثرات مخرب دارند . هرچند ، برخی از این مواد می توانند جزو اکسیدکننده ها و یا منفجر شونده ها نیز محسوب شوند ، ولی بخاطر تولید گازهای سوزا و ایجاد جراحات و صدمات تنفسی درحریق ، بکارگیری تدابیر ویژه ای برای آنها ضروریست .
البته بسیاری از کالاهای صنعتی و مخاطره آمیز ممکن است خصوصیات دو یاچند گروه را داشته باشند و نتوان کلاس آنها را به درستی تشخیص داد ، اما نحوه دسته بندی همواره براساس خطر غالب ، صورت می گیرد . مثلا" پراکسید بنزل ، هرچند بسته به درجه غلظت اش می تواند در گروه کالاهای واکنش کننده قرار گیرد ، ولی جزو کالاهای سوختنی محسوب شده است و همینطور کود شیمیائی (نیترات آمونیوم) اگر چه جزو مواد اکسیدکننده دسته بندی می شود ، دارای خصوصیات کالاهای انفجاری هم هست .
در"آئین نامه جهانی باربری دریائی کالاهای مخاطره آمیز" International Maritime Dangerous Goods Code تمامی کالاها ازلحاظ " گذاشت و برداشت و حمل ونقل کالا " در نه کلاس به شرح فوق دسته بندی شده اند که کلاس نهم مربوط به کالاهای متفرقه ( ازلحاظ خطر ) می باشد . در آئین نامه ها واستانداردهای NFAP کلاسهای II و III و IV تحت پوشش یک کلاس با زیرکلاسهای فرعی متعدد دسته بندی شده اند و کالاهای کلاس VIII شامل سه کلاس جداگانه می باشند * .
رفتار اکسیژن با هوا ، هوای فشرده ،نیتروژن و دیگر گازهای خنثی متفاوت می باشد.
اکسیژن بسیار واکنش پذیر است .
اکسیژن خالص که بصورت فشردن در سیلندر ذخیره میشود ،شدیدا با بعضی از مواد مانند روغن و گریس واکنش می دهد.
سایر مواد ممکن است در مجاورت اکسیژن دچار حریق خود به خودی شوند.
تقریبا اکثر مواد شامل منسوجات ، لاستیک ها و حتی فلزات در مجاورت اکسیژن دچار حریق خود بخودی شوند.
عوامل اصلی که می تواند موجب حریق و انفجار در هنگام استفاده از سیلندر اکسیژن شوند :
1. بالاتر رفتن میزان اکسیژن در محیط بواسطه نشت از تجهیزات.
2. استفاده از موادی که با اکسیژن سازگار نیستند.
3.استفاده از اکسیژن در تجهیزاتی که برای کار با اکسیژن طراحی نشده اند.
4. بهره برداری نادرست از تجهیزات حاوی اکسیژن.
اشباع اکسیژن؛
منظور از اشباع اکسیژن افزایش غلظت اکسیژن در هوا نسبت به شرایط عادی است .
اکسیژن بی رنگ، بی بو، و بی مزه است که موجب می شود اشباع اکسیژن توسط هوای پنجگانه انسان درک نشود.
و اما خطر اصلی تهدید کننده در این شرایط اتش گرفتن سریع، آسان و خطرناک موها و لباس ها می باشد.
همچنین افرادی که از اکسیژن برای درمان بیماری های تنفسی استفاده می کنند ،
بواسطه کشیدن سیگار ،لباسها و رختخواب شان دچار حریق می گردد.
لذا کشیدن سیگار برای کسانی که از اکسیژن استفاده می کنند باید ممنوع گردد.
فضاهای بسته :
اکسیژن نباید به داخل فضاهای بسته برده شوند .
ممکن است اکسیژن با استفاده از شیلنگ به محل کار انتقال یابد که در
اینصورت باید شیلنگ در پایان کار جمع آوری شده یا از فضاهای بسته خارج
گردد.
در جاهایی که خطر اشباع اکسیژن زیاد است مانند فضای بسته یا اتاق هایی که
بخوبی تهویه نمی شوند، استفاده از از تجهیزات تشخیص دهنده اکسیژن توصیه می
گردد.
هرگز از مواد نارسانا با اکسیژن استفاده نکنید.
بعضی از مواد در زمان تماس با اکسیژن تحت فشار واکنشهای احتراقی می دهند و
یا دچار حریق خود بخودی می شوند . به این گونه مواد ناسازگار با اکسیژن می
گویند.
صدمات ناشی از فشار ناگهانی اب ( ضربه اب)
اتش نشانان جهت جلوگیری از وارد آمدن صدمات به ابزار و نفرات به نکات زیر دقت کنند
ضربه اب عبارت است از نوسان در فشار اب که در اثر توقف ناگهانی جریان اب ایجاد می شود.
اگر اب در اثر بسته شدن دریچه خروج، ناگهان متوقف شود، تمام انرژی جنبشی تبدیل به انرژی حرکتی می شود .
از طرفی چون امکان فشردگی اب وجود ندارد ،لذا خاصیت سیال بودن اب ،باعث انتقال فشار به طرف نگهدارنده خود می شود.
حال اگر اب داخل لوله یا شلنگ در حال جریان باشد و سرلوله ناگهان بسته شود، فشار اضافی در میان لوله به شکل شوک و عمل می کند.
این شوک آنچنان انرژی تولید می کند که می تواند موجب :
پارگی لوله ،جدا شدن اتصال از پمپ ،شکستن کوبلینگ و آسیب رسیدن به اتصالات شود.
ضربه های متعدد اب می تواند حتی به سیستم لوله کشی نیز صدمه وارد کرده و حتی باعث آسیب دیدگی اتش نشانان شود. ( برخورد کوبلینگ با نفرات)
اگر شیر پمپ به مقدار زیاد و به سرعت باز شود و موجی از توده اب ناگهان لوله را پر کند، موقعیت مشابه در بالا رخ خواهد داد.
افزایش ناگهانی فشار و قطع و وصل کردن سر لوله ، علاوه بر آسیب رساندن به لوله کنترل اتش نشان را در هنگام استفاده بر هم زده و موجب ایجاد خسارت به محل می شود.
پیشگیری از ضربات اب؛
برای جلوگیری از ضربات اب همیشه دریچه های خروجی پمپ را به آرامی باز و بسته کنید.
هنگامه استفاده از سرلوله آن را به آرامی باز و بسته کنید.
با هماهنگی پمپ چی اقدام به باز و بسته کردن سر لوله در شرایطی که فشار و دبی زیاد است اقدام کنید.
شایع ترین سیستم های اطفاء مواد ویژه می باشند.
در آشپزخانه های صنعتی، برای محافظت محل آشپزی و سیستم های تخلیه استفاده می شود.
بسیاری از پمپ بنزین ها دارای سیستم شیمیایی خشک هستند،که از محل های توضیع محافظت می کند.
این سیستم ها معمولا برای مکانهایی که مایعات قابل اشتعال نگهداری ،و یا مصرف می شوند کارایی دارند.
هر دو سیستم خشک و مرطوب در طراحی مشابه هستند.
این سیستم ها مواد پودری را داخل مخزن داشته و از یک مخزن نیتروژن و یا گاز کربنیک جهت فشار استفاده می کنند.
سیستم های اطفاء مرطوب؛
این سیستم ها یک ماده اطفایی اختصاصی بکار می گیرند که برای اطفاء روغن
های گیاهی ،نسبت به سیستم های شیمیایی خشک ،که در آشپزخانه های قدیمی تر
بکار گرفته می شوند مؤثر تر است.
این سیستم ها همچنین بعد از استفاده راحت تر تمیز می شوند.
سیستم های اطفاء کننده مواد پاک (
CAES ) ،اغلب در محل هایی نصب می شوند که کامپیوتر ها، تجهیزات الکترونیکی ،
ویا اسناد با ارزشی نگهداری می شوند .
این مواد غیر رسانا بوده و از خود چیزی بجای نمی گذارند .
مواد هالوژنی و یا co2 را معمولا به عنوان مواد پاک می شناسند.
ردیاب های دودی و یا حرارتی نصب شده در داخل ساختمان، این سیستم ها را فعال می کنند.
اغلب سیستم ها کلید فعال سازی دستی هم دارند.
تخلیه معمولا بین 30 تا 60 ثانیه بعد از فعال شدن ردیاب انجام می گیرد.
در این فرجه زمانی میتوان از یک کلید تراشه ای جهت توقف تخلیه استفاده کرد.
در صورت وجود حریق آتش نشانان باید قبل از ورود تا زمان تهویه کامل دستگاه
تنفسی به تن کنند،اگرچه این مواد به عنوان خطر مستقیم و فوری برای جان و
سلامت محسوب نمی شوند،ولی بهتر است که از تماس غیر ضروری با این مواد پرهیز
شود.
از طرف دیگر ممکن است؛
مواد سمی حاصل از احتراق در فضا وجود داشته باشند ، و یا سطح اکسیژن کاهش پیدا کرده باشد.
تا دهه 1990 از هالون به عنوان ماده پاک مورد انتخاب برای حفاظت از تجهیزات الکترونیکی و سایر ... استفاده می شد.
ولی امروزه به علتی که این کار به محیط زیست آسیب وارد میکند به تولید آن خاتمه دادند.
هالون یک گاز غیر سمی ،بی بو و بی رنگ است که از خود هیچ چیز به جای نمی
گذارد.این گاز در خاموش کردن آتش خیلی مؤثر است.چون در واکنش شیمیایی سوخت
ایجاد وقفه می کند.
تاثیرات اب در اطفاء مخازن سوختی؛
آب به عنوان یک مایع خنک کننده عمل می کند.( خنک سازی مخازن)
محافظت در برابر پرتوها.
خاموش کردن آتش در مخازن تقطیر نفت خام.
خنک سازی تیرک های تکیه گاه و سایر مواردی که ممکن است بر اثر گرما دچار تخریب و فروپاشی شوند.
روشهای استفاده از اب به عنوان یک عامل مکانیکی؛
جارو کردن سوخت به طرف محلی که بدون ایجاد خطر بسوزد.
به عقب راندن مایعات در حال خروج از نشتی های کوچک.
پراکنده ساختن بخارهای قابل اشتعال با اسپری کردن اب.
پراکنده ساختن و دور کردن سوخت از لوله ها و مخازن.
استفاده از اب به عنوان یک پوشش حفاظتی برای نزدیک شدن به محل.
شناور ساختن سوخت روی اب.
• در سال 1877 فوم شیمیائی برای اولین بار توسط دانشمندان انگلیسی اختراع گردید .
• در سال 1904 اولین موفقیت استفاده از فوم شیمیائی در اطفاء حریق یک
مخزن نفت با قطر یازده متردر کشور روسیه بود. این فوم از مخلوط کردن مقدار
زیادی از دو ماده شیمیائی به وجود آمده بود .
• در سال 1914 دانشمندان اتریشی فومی تولید کردند که از مخلوط پودر در داخل آب وبا سرعت بالا بوجود می آمد .
• درسال 1920 کنستانتره فوم پروتئینی برای اولین بار تولید گردید همراه با
طراحی وسیله ای برای تولید وارائه دادن اولین فوم مکانیکی .
• درسال 1930 پیشرفت سریع فومهای شیمیائی با مشخصه الکلی همراه بود .معنی
کــلی از مــکش وتنـاسب مـیزان توسعه برای سیستمهای فومهای مـکانیکی همان
اندازه ای است که ما از آنها اطلاع داریم . در همان زمان کار تجربی بر روی
انواع ترکیبات کنستانتره فوم آغاز گردید .
• در سال 1940 توسعه کنستانتره فومهای پروتئینه %3 که فضا و وزن کمتری را
با توجه به میزان کارائی آن نسبت به کنستانتره های فوم %6 دارند .
• در سال 1950 می توانستند فومهای ، کم، متوسط و پرتوسعه تولید نمایند و
همچنین موفق به تولید سنتزهای جداگانه کنسانتره فـوم ونیز اولین تـوسعه
کنستانتره های فوم مکانیکی مقاوم در برابر مایعات قابل امتزاج با آب.
• در سال 1960توسعه بیشتر کنسانتره فومهای فلورو پروتئین و AFFF (فوم
به فوم فیلم آبدار ), همچنین توسعه بهتر فومهای مقاوم الکلی صورت گرفت.
• در سال 1970 توسعه بیشتر کنسانتره فومهای مقاوم الکلی برای تولید فومهای
چند منظوره کــــه استفاده آن بصورت %3 جهت مایعات هیدروکربنی و %6 روی
مایعات قابل امتـــــــــــزاج با آب است ."Hazmat" پیشرفت فومها برای
سرکوب کردن بخارات ناشی از مواد خطرناک صورت گرفت.
• در سال 1980 پیشرفت کنستانتره های فوم مقاوم الکلی در تولید AFFF ـ AR
(AFFF مقاوم الکلی ).پیشرفت فومهای فلور پروتئین FFFP (فوم فیلمی فلور
پروتئین )وکنستانتره های فوم چند منظوره FFFP-AR (FFFP مقاوم الکلی )
• در سال 1990 پیشرفت نمونه ای از کنستانره های فوم مقاوم الکلی که بتوان
از آن بصورت3% روی مایعات هیدروکربنی ومایعات قابل امتزاج با آب استفاده
نمود. معرفی کنستاره فوم جهت اطفاء مواد قابل اشتعال کلاس A .
اتش نشانان طبق استاندارد باید لباس
اتش نشانی را در یک دقیقه بپوشند،بخاطر داشته باشید که هر قسمت باید در
جای خودش قرار گیرد تا بیشترین محافظت را ایجاد کند.
لباس عملیاتی اتش نشانی همیشه باید تمیز نگهداری شود، تا بیشترین
محافظت را به عمل آورد،فراموش نکنید لباس کثیف نشانه بی توجهی است نه
تجربه.
لباس عملیاتی را درون خودروی اتش نشانی در حال حرکت به سمت محل حادثه به
تن نکنید،لباس را پیش از سوار شدن و یا پس از رسیدن در صحنه به تن کنید.
بعد از عملیات در مکان توانبخشی تا جایی که می توانید از تجهیزات حفاظت
فردی خود کم کنید،این کار به شما کمک می کند که سریعا خنک شوید.
پیش از استفاده از تجهیزات حفاظت فردی در محل اتش سوزی از خشک بودن آن مطمئن شوید .
در صورتی که لباس خیس باشد آبی که در استر جمع شده یا خیس بودن لباس
،تبدیل به بخار داغی میشود که می تواند منجر به بروز سوختگی شود.
محیط های دود آلود و فضاهای کم اکسیژن،همیشه خطرناک و مرگبار هستند.پس همیشه از دستگاه تنفسی استفاده کنید.
بهترین روش تنفس بصورت کنترل شده در زمان استفاده از دستگاه تنفسی بصورت دم از طریق بینی و بازدم از طریق دهان.
این کار به زمان استفاده از دستگاه می افزاید.
پوشیدن لباس حفاظت فردی به ترتیب؛
چکمه و شلوار
اورکت
کلاه و یقه اورکت
دستکش
در آوردن لباس حفاظت فردی به ترتیب:
دستکش
باز کردن یقه اور
کلاه
اورکت
شلوار و چکمه
انواع رله :
1ـ رله مدار باز OPEN CIRCUIT RELAY
2ـ رله مدار بسته CLOSED CIRCUIT RELAY
3ـ رله رفت و برگشتی SHUTTLE RELAY
رله مدار باز :
در رله باز از منبع آب توسط یک پمپ قوی به داخل حوضچه ای منتقل
واتومبیلهای آتش نشانی از حوضچه مزبور توسط پمپ آبگیری و آب را به محل حریق
منتقل می نمایند .
دراین رله پمپ اول در شکل مشخص شده قویترین پمپها هستند .
رله مدار بسته :
در حریقهایی که ازدحام جمعیت وجودداشته و نیز فاصله منبع آب تا محل حریق
زیاد نمی باشد از رله مدار بسته استفاده می نمایند . در رله مدار بسته توجه
به نکات زیر الزامیست .
1ـ فاصله پمپ اول ودوم دو بند کمتر از فاصله بین پمپهای بعدی می باشد .
زیرا مقداری از فشار پمپ اول صرف کشیدن آب از منبع آب می شود .
2ـ در پمپ اول فشار ورودی آب داخل پمپ نباید از 2 اتسمفر کمتر شود .
3ـ در خروجیهای پمپ ها باید نقطه فشار ( duty point ) را در همه پمپها رعایت کرد .
4ـ در رله سری جهت خروج هوای پمپ بهتر است در هنگام ورود آب به پمپ یکی از
خروجی ها باز باشد که هوا آن خارج شود و به محض خروج آب از آن خروجی مزبور
بسته و خروجی مربوط به پمپ بعدی باز شود.
5ـ در رله سری سالمترین پمپ با بازدهی بالا در اول جهت آبگیری (base pump) قرار گیرد .
«نقطه مطلوب پمپ یا حد معلوم duty point »
مناسبترین فشار جهت بالاترین حد آبدهی پمپ که برای مثال جهت پمپ های R165 ،
یا زیگلر 4800 ، 8 بار فشار است و برای R280 ، R600 و گودایوا 6500 10 بار
فشار است .
رله رفت و برگشتی :در
حریقهایی که فاصله از منابع آبگیری از محل حریق زیاد می باشد از رله رفت و
برگشت استفاده می شود . در رله رفت و برگشت توجه به نکات زیر الزامیست :
1ـ سالمترین پمپ با بازدهی بالا و حجیم بودن منبع آب در محل حریق درگیر می
شود و بقیه پمپها به صورت رفت و برگشتی به آن آبرسانی می نمایند.
2ـ در رله رفت و برگشتی می توان به صورت ترمینال نیز عمل کرد بدین صورت که
خودروهای تانکردار آتش نشانی آب منابع خودرا در یک خودرو با گنجایش بالا
از نظر مخزن آب تخلیه کرده و از آن اتومبیل جهت آبدهی به خودرو تانکردار
درگیر در محل حریق ا ستفاده می گردد که در شکل مشخص می باشد.
3ـ در صورت آبگیری ازتانکر که فاقد پمپ است جهت خودرو تانکردار درگیر در
محل حریق بهتر است از لوله خرطومی استفاده شود زیرا فشار در ورودی پمپ کمتر
از 2 اتمسفر است و لوله نواری جمع می شود .
4ـ جهت آبدهی به پمپ درگیر از دو راهی به ورودی 4 اینچ پمپ استفاده گردد.
5ـ در رله سری بهتر است خودروهای آتش نشانی در یک سمت خیابان قرار گیرند و
لوله های انتقال آب از کنار جدول خیابان عبور داده شوند تا اولاً مسیر جهت
تردد خودروهای عبوری باز و ثانیاً از تردد خودروهای عبوری از روی لوله ها
جلوگیری شود .
6ـ بهتر است در تمامی موارد آبرسانی از لوله های 5/2 اینچ به جای 5/1 اینچ استفاده گردد زیرا استهلاک در لوله 5/2 اینچ کمتر است.
یکی از علل عمده مرگ اتش نشانان ،تصادفات رانندگی وسایل نقلیه آنان،در حین ماموریت می باشد.
یک تیم اتش نشانی باید حداقل دو عضو داشته باشد.
اتش نشانان باید در منطقه توان بخشی استراحت کنند و اب از دست رفته بدن خود را تامین کنند.
در اوایل ICS ها برای هماهنگی در عملیات اطفاء حریق وسیع،خصوصا در بیابان ها مورد استفاده واقع می شد.
سیتم مدیریت IMS می تواند در اداره حوادث اضطراری ،که چندین گروه کاری در آن ،شرکت دارند ماثر باشند.
مسئول روابط عمومی،مسئول ارائه اطلاعات لازم به رسانه های ارتباط جمعی می باشد.
فرمانده جدید عملیات، قبل از قبول کردن مسئولیت عملیات و هدایت آن، باید گزارش کامل فعالیت های صورت گرفته را دریافت کند.
محل های با احتمال خطر پایین شامل دفاتر کار ،مسجدها و کلاس های درس می باشند.
آشپزخانه ها،مغازه های کارگاه های چوبی و کارگاه های تعمیر اتومبیل در زمره محل های با خطر بالا ،قرار دارند.
پارکینگ های اتومبیل ،سالن های انتظار هتلها و نمایشگاه های اتومبیل ،در زمره محل های با احتمال خطر معمولی ، طبقه بندی می شوند.
در یک سیستم گاز رسانی شهری ، معمولا یک علم و یک رگلاتور در خارج
ساختمان برای کم کردن فشار گاز،و یک کنتور گاز در داخل ساختمان،با یک شیر
قطع و وصل وجود دارد.
برای استفاده از یک الگوی جستجو در جهت عقربه های ساعت ،هنگام ورود به
محل ،از سمت چپ خود در امتداد دیوار حرکت کنید تا به در ورودی برسید.در
گوشه دیوارها به راست بچرخید.
در ساختمانهای بزرگ ،درب ها باید بعد از جستجوی اتاق ها علامت گذاری شوند.
دستگاه تصویر برداری حرارتی جهت شناسایی ،افراد بیهوش از پشت دیوار و همچنین شناسایی اتش های پنهان کار برد دارد.
یک نردبان هوایی محکمتر و ایمن تر از نردبان زمینی است.
حالت قارچی ،زمانی رخ می دهد که ،حرکت دود و گازهای داغ در زمان بالا
رفتن به یک مانع افقی نظیر سقف برخورد کنند،در این موقع مانند قارچ یا
فواره ،به طرفین و پایین ،حرکت می کنند.
رنگ،موقعیت و حجم دود میتواند،علائمی با ارزشی برای ارزیابی حریق باشد.
برای شکستن پنجره ای در طبقات بالاتر باید اتش نشانان نردبان خود را در
کنار پنجره قرار دهند و برای ضربه زدن بالاتر از پنجره مستقر گردانند
ارزیابی ریسک حریق
محمود بشیری نسب، دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده
به منظور حصول اطمینان از ایمن بودن شرایط، پایش مستمر محیط کار جهت شناسایی و تجزیه و تحلیل خطرات و ارزیابی و مدیریت ریسک این خطرات ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
حریق به عنوان یکی از خطرات عمده در محیط های کاری، از اهمیت خاصی در این تجزیه و تحلیل ها برخوردار است؛ از این رو علاوه بر استفاده از روش های عمومی، تکنیک های خاصی به منظور شناسایی و تجزیه و تحلیل خطرات و ارزیابی و مدیریت ریسک های حریق ابداع شده است. این تکنیک ها و روش ها که به طور معمول در قالب طرح های «ارزیابی ریسک حریق» به کار می روند، گستره وسیعی از بازدیدهای دوره ای با استفاده از چک لیست تا شبیه سازی توسط نرم افزارهای مهندسی حریق را در بر میگیرند.
با توجه به ماهیت فعالیت ها و تنوع مواد و کالاها، بهره گیری از روش های مناسب برای ارزیابی ریسک حریق های احتمالی، از اهمیت بسزایی برخوردار است.
در این مقاله ضمن مرور اجمالی مفاهیم فرایند ارزیابی ریسک حریق، روش پیشنهادی ASTM1 جهت استفاده از سناریو در ارزیابی ریسک حریق مورد بررسی قرار میگیرد.
سناریوی حریق شرح مفصلی از شرایط مرتبط با شروع یا گسترش یک حریق است که شامل یک یا چند مرحله قبل از شروع احتراق تا رسیدن به اشتعال کامل میباشد. به این ترتیب با استفاده از ساختار سناریو می توان اقدامات کنترلی و پیشگیرانه را در هر کدام از مراحل شروع تا گسترش حریق لحاظ نمود.
1- مقدمه
همه ساله خسارت های مالی، جانی و زیست محیطی فراوانی در اثر وقوع حریق بر سازمان های مختلف تحمیل میگردد. پیشرفت علم و تکنولوژی، تغییر در فرآیند ها و روش های تولید، استفاده روز افزون از مواد شیمیایی گوناگون و به طور خلاصه تغییرات عمده در سبک زندگی و کار، تدابیر جدیتر و اثر بخشتر را به منظور آمادگی و مقابله با حریق و اثرات ناشی از آن میطلبد. برخورداری از تجهیزات پیشرفته ایمنی و آتش نشانی به تنهایی جوابگوی نیازها نیست و بهره گیری از یک برنامه جامع جهت شناسایی پتانسیلهای حریق و ارایه راهکارهایی به منظور مواجهه با حوادث مربوط به آن ضرورتی انکارناپذیر است.
ارزیابی ریسک حریق با شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک های مرتبط با آنها در نهایت به تدوین برنامهای جهت پیشگیری از وقوع حریق و نیز مقابله با حریق های احتمالی جهت کاهش اثرات آنها میپردازد.
امروزه روش های مختلفی به منظور ارزیابی ریسک حریق به کار برده میشود. این روش ها دربردارنده دامنه وسیعی از روش های کاملا کیفی تا تکنیک های کمی میباشند که اساس آنها بهرهگیری از روابط ریاضی میباشد. در روش های بینابینی، از سیستم های شاخصدهی و امتیازدهی استفاده شده و ارزیابی به صورت نیمهکمی انجام میگیرد.
استفاده از ساختار سناریو روشی است که برای ارزیابی ریسک حریق در ASTM مورد تاکید قرارگرفته است.
2- مفاهیم اولیه
خطر: به شرایطی اطلاق میشود که دارای پتانسیل آسیب و صدمه به افراد، خسارت به دارایی ها و از بین بردن مواد یا کاهش کارایی در اجرای یک عمل از پیش تعیین شده باشد.
شدت خطر2: عبارتست از یک توصیف طبقهبندی شده از سطـــح خطرات براسـاس پتانسیل واقعی یا مشاهده شده آنها درایجاد جراحت، صدمه و یا آسیب.
احتمال خطر: عبارتست از امکان بروز شرایط خاص در یک وضعیت معین.
حادثه: واقعهای برنامهریزی نشده و گاهی صدمه آفرین یا خسارت رسان که انجام، پیشرفت یا ادامه طبیعی فعالیت ها را مختل میکند و همواره در اثر اعمال یا شرایط ناایمن و یا ترکیبی از آنها به وقوع میپیوندد.
ریسک: عبارتست از امکان وقوع حادثه بر حسب احتمال وقوع و شدت آن
ایمنی: میزان یا درجه فرار از خطر.
3- فرایند ارزیابی ریسک حریق
ارزیابی ریسک حریق فرایندی سیستماتیک جهت شناسایی و ارزیابی خطرات حریق (با توجه به احتمال وقوع و پیامدهای احتمالی) و تعیین اولویت های عملیاتی به منظور پیشگیری از وقوع حریق و مواجهه با حوادث ناشی از آن است.
فرایند ارزیابی ریسک حریق را میتوان در 5 مرحله اصلی خلاصه کرد.
ادامه مطلب را مطالعه نمایید...