سیستم‌های ایمنی و آتش‌نشانی در ساختمان‌ها

سیستم‌های ایمنی و آتش‌نشانی در ساختمان‌های بلند

پرویز یارمحمدی و داود براتی/پیام ایمنی

چکیده

به طور کلی وسایل و ملزومات ایمنی و آتش‌نشانی، در زمینه تمهیدات و تجهیزات مقابله با حریق و حوادث را به ترتیب عملکرد می‌توان در سه گروه زیر تقسیم‌بندی نمود.

الف – کاشف‌ها و اعلام‌کننده‌های حریق

ب – شبکه آب آتش‌نشانی.

ج – سیستم آب‌فشان

در این مقاله، به بررسی اجمالی موارد فوق پرداخته می‌شود و در ادامه پاره‌ای از مقررات مربوط به طراحی و نصب هر کدام از سیستم‌ها بیان می‌شود.

1- مقدمه

در ساختمان‌های بلند جهت دستیابی به ایمنی حریق راهکارهای زیر پیشنهاد می‌شود:

• شناسایی دلایل بروز حریق و کوشش جهت مصون ماندن در مقابل آن
• شناسایی عوامل رشد و توسعه حریق و تلاش جهت حفاظت کامل
• تدارک وسایل و ملزومات جهت اداره کردن حریق (تجهیز ساختمان به وسایل و ملزومات ایمنی و آتش‌نشانی).

فعالیت‌ها و تدابیر اجرایی در رابطه با شناسایی دلایل بروز حریق و تلاش در راستای مصون ماندن در مقابل آن، مناسبترین و به صرفه‌ترین اقدامات جهت حصول ایمنی می‌باشند. در این رابطه رعایت اصول و مقررات پیشگیری و ایمنی در بخش‌های مختلف از اهمیت بسزایی برخوردار است. به علاوه حسن رعایت و اجرای مقررات و ضوابط در فرآیند ساخت و ساز نیز مهم می‌باشد. البته با توجه به مفهوم ایمنی که نسبی بوده و به رغم اقدامات موثر در زمینه پیشگیری از حریق، به هر حال بروز حوادث و آتش‌سوزی‌های طبیعی و انسان‌ساخت امری بدیهی می‌باشد. لذا باید با اتخاذ تدابیر مناسب راه‌های رشد و توسعه آن را شناسایی و با انجام تدابیر و تمهیدات اصولی، بنا را در مقابل آن حفظ نماییم. به علاوه ضروری است جهت حصول ایمنی در ساختمان، نسبت به تدارک اصولی وسایل و ملزومات و تمهید و تجهیز ساختمان به سیستم‌های ایمنی و آتش‌نشانی، اقدام لازم صورت گیرد. شایان ذکر است که کوشش‌های فوق‌الذکر باید به موازات یکدیگر و هماهنگ با هم صورت پذیرد. بدیهی است شرط لازم و کافی جهت ایمن‌سازی ساختمان‌های بلند، حسن توجه و اجرای تدابیر فوق به صورت کامل می‌باشد.

2- کاشف‌ها¹ و اعلام‌کننده‌های حریق

یک برنامه موفق حفاظت در مقابل حریق شامل تدابیری است که بتوان آتش‌سوزی‌ها را در همان لحظات شروع آشکار و با آنها مقابله نمود. به علاوه اطلاع یافتن به‌موقع از بروز آتش‌سوزی فرصت بیشتری را برای تخلیه ساختمان و حفاظت از اموال (بنا، محتویات و ساختمان‌های مجاور) فراهم می‌کند.به طور کلی اعلام‌کننده‌های حریق به دو دسته دستی و اتوماتیک تقسیم‌بندی می‌شوند. در روش اعلام حریق دستی با استفاده از وسایل ساده افراد از وقوع آتش‌سوزی آگاه می‌شوند، در حالی که در روش اعلام حریق اتوماتیک با استفاده از یک سری وسایل مکانیکی و الکتریکی افراد از وقوع حریق مطلع می‌شوند.

v      تعاریف

الف – کاشف

وسیله‌ای است که به لحاظ ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی می‌تواند یکی از نمودها یا محصولات حریق را کشف نماید.

ب – نمودهای حریق

به محض اینکه آتش‌سوزی شروع می‌شود یک سری تغییرات محیطی به وجود می‌آید که می‌توان با توجه به آن، حریق را کشف نمود. عمومی‌ترین عناصر یا نمودهای حریق که در جهت کشف آن بکار می‌روند عبارتند از : دود (ذرات معلق در هوا)، حرارت، شعله وگاز. در هر آتش‌سوزی به تناسب شرایط محیطی و خصوصیات مواد سوختنی، یک یا چند تا از نمودها یا محصولات حریق تولید می‌شوند و در فضا انتشار می‌یابند. براساس این شرایط است که نوع کاشف انتخاب می‌گردد، به طوری که هنگامی که نمود مورد نظر از حد معمولی آن در هوا بیشتر می‌شود، کاشف مورد نظر عمل می‌نماید.

ج – سیستم اعلام حریق

یک مدار الکتریکی است که در آن وسایل کشف، منبع تغذیه، دستگاه تقویت کننده الکترونیکی و آژیر قرار می‌گیرند.

د – دستگاه تقویت کننده

وسیله‌ای است که پالس‌های الکتریکی را تقویت می‌نماید. پالس‌ها در اثر تحریک وسایل کشف به وجود می‌آیند و سپس در مدار به طرف دستگاه مرکزی جریان یافته و در آنجا پس از تقویت به صورت یک جریان الکتریکی، مدار آژیرها را بکار می‌اندازند.

ه- پالس

وقتی که تغییرات مختلفی در اثر حریق (انتشار نمودها یا محصولات حریق) در محیط به وجود بیاید، این تغییرات سبب قطع یا وصل، کاهش یا افزایش مقاومت مدار می‌شوند. نتیجتا در اثر تغییرات اخیر جریان مدار سریعا کاهش یا افزایش می‌یابد و پالس ایجاد می‌شود.

آتش‌سوزی در ساختمان‌های بلند

آتش‌سوزی در ساختمان‌های بلند

دکتر ناصر نهضت/پیام ایمنی

مقدمه

رشد شهرنشینی و محدود بودن زمین در مراکز شهرهای بزرگ دنیا موجب استفاده از ساختمان‌های بلند (ارتفاع بیش از 22 متر) شده است. با افزایش جمعیت و گسترش روز افزون ساخت برج‌های مسکونی، تجاری و اداری در تهران و سایر شهرهای بزرگ ایران، باید ایمنی این گونه ساختمان‌ها در برابر آتش‌سوزی مورد توجه قرار گیرد. در این مقاله سعی شده تا با بررسی روش‌هایی که در کشورهای پیشرفته به ویژه آمریکا برای افزایش ایمنی ساختمان‌های مرتفع در برابر آتش استفاده می‌شود، الگویی مناسب برای کشور پیدا کرده و با بررسی آنها روش‌های مناسبی برای ایران ارایه شود.

آمار

براساس آمار منتشر شده در آمریکا از سال 1977 تا سال 1998 میزان تلفات در آتش‌سوزی ساختمانهای بلند از 7395 نفر به 4035 نفر کاهش یافته است. دلایل عمده کاهش آن عبارتنداز:

1- استفاده از حسگرهای دود در ساختمان‌ها

2- استفاده از مواد مناسب در ساخت ساختمان‌ها

3- افزایش توانایی در خاموش کردن آتش

4- افزایش استفاده  از آب پاش‌ها در ساختمان‌ها.

بیشترین آمار تلفات در طول سال مربوط به اوایل فصل زمستان بوده و این زمانی است که وسایل گرم کننده مانند بخاری روشن می‌شوند. 90 درصد تلفات انسانی در اثر آتش‌سوزی بین ساعت 8 شب تا 8 صبح اتفاق افتاده است.

67% تلفات ناشی از آتش‌سوزی به دلیل تنفس دود بوده و فقط 20% کسانی که خواب بوده‌اند متوجه وجود دود شده‌اند. وقتی آب پاش‌ها سالم و فعال بوده‌اند در 96% موارد برای کنترل آتش‌سوزی موثر واقع شده‏اند. در هتل‌های آمریکا، نیمی از آتش‌سوزی‌ها ناشی از سیگار کشیدن بوده است.

دفاع در برابر آتش‌سوزی در ساختمان‌های بلند

بر اساس قانون مورفی، در صورتی‌که امکان یک رویداد وجود داشته باشد، آن رویداد در بدترین لحظات اتفاق خواهد افتاد. بنابراین باید انتظار داشت که آتش‌سوزی در ساختمان‌های بلند رخ دهد.

بعضی از عوامل گسترش آتش در ساختمان‌های مرتفع عبارتنداز: طراحی ساختمان، مواد بکار گرفته شده در بنای ساختمان، وسایل مورد استفاده در داخل ساختمان و جنس آنها، سیستم تهویه هوا و وضعیت آن، روش گردش هوا، وضعیت سرویس‌های ساختمان و موقعیت درب و پنجره‌ها.

هنگام آتش‌سوزی، آتش به صورت عمودی به سرعت بالا می‌رود. بنابراین باید در اطراف آسانسورها و در راه‌پله‏ها از مواد ضد آتش استفاده کرد تا آنها به عنوان دودکش عمل نکنند و از سرایت آتش (با طراحی مناسب) به سایر طبقات ساختمان جلوگیری کنند. در انتخاب مواد بکار گرفته شده در ساختمان‌های بلند باید جنبه‌های نسوز بودن آنها و امکان هدایت گازهای سمی، دود و گرما از داخل ساختمان مد نظر قرار گیرند. حسگرهای دود در ساختمان‌های بلند بسیار حیاتی هستند. از آنجایی که بیشتر آتش‌سوزی‌ها در هنگام شب اتفاق می‌افتند و در این مواقع افراد خواب‌آلود هستند، حسگرهای دود می توانند ساکنین را قبل از گسترش دود و آتش با خبر کنند و میزان خطر مرگ آنان را تا حد زیادی کاهش دهند.

در موقع آتش‌سوزی در ساختمان‌های بلند باید پس از مشاهده آتش، آژیر را به صدا درآورد. از گیر افتادن خود جلوگیری کنید. با استفاده از دستمال مرطوب از سیستم تنفسی خود محافظت نمایید و در نزدیک کف ساختمان حرکت کنید تا از مواد سمی و حرارت در امان باشید و بتوانید با کمک دید بهتر، سریعتر از ساختمان خارج شوید. در خارج شدن از ساختمان باید از پله استفاده کرد و از استفاده از آسانسور جددا خودداری نمایید. مصمم باشید که می‌خواهید از آتش جان سالم بدر ببرید. در صورتی که لباس‌های شما آتش گرفته بر روی زمین بخوابید و غلت بزنید تا آتش خاموش شود. در صورتی‌که دود و آتش مانع خروج شماست در آپارتمان خود بمانید و جلوی تمام خروجی‌ها و درزها را با چسب، حوله مرطوب و یا ملافه بگیرید. به آتش‌نشانی زنگ بزنید و موقعیت خود را به آنان گزارش دهید. درکنار پنجره بمانید و با استفاده از پارچه سفید به آنها علامت دهید که نیاز به کمک دارید.

در طراحی ساختمان، باید سعی شود تا مقاومت مواد بکار رفته در ساختمان را در برابر آتش افزایش داد. برای مثال در یک آتش‌سوزی معمولی آهن در مدت 5 دقیقه 80% مقاومت خود را از دست می‏دهد، بطوری که حرارت باعث فروریختن آن می‌شود در حالیکه یک لایه 5 سانتی از بتن می‌تواند حدود 4 ساعت در برابر آتش مقاومت کند.

آموزش و تمرین تخلیه ساختمان در مواقع آتش‌سوزی، سازماندهی طرح تخلیه، استفاده از سیستم‏های ارتباطی برای جابجایی و تخلیه افراد، بازرسی و ارزیابی وضعیت موجود برای بررسی میزان آمادگی جهت تخلیه اضطراری و رفع نواقص می‌تواند تا حد بسیاری به ایمن‌سازی ساختمان‏های بلند کمک کنند.

اگر تجربه بمب گذاری در ساختمان جهانی در سال 1993 برای امدادگران درگیر با شرایط 11 سپتامبر وجود نداشت، قطعا میزان تلفات ناشی از حمله به این ساختمان‌ها در سال 2001 خیلی بیش از آنچه گزارش گردید، می‌شد. تجربه قبلی به امدادگران و ساکنین این برج‌ها کمک کرد تا بهتر بتوانند نسبت به تخلیه سریع این ساختمان‌ها اقدام کنند و با کاهش زیاد تلفات مواجه شوند.

در وضعیت اضظراری لازم است از روش‌های مناسب تخلیه ساختمان استفاده کرد. برای مثال می‏توان از نردبان‌های هیدرولیکی یا چرخ بال استفاده نمود. نجات افراد به وسیله چرخ بال هنگام آتش‌سوزی در ساختمان‌های بلند می‏تواند به عنوان یک روش مورد توجه قرار گیرد. اما یک شرط اساسی وجود دارد و آن این است که مکانی مناسب در بالای ساختمان برای فرود آن در نظر گرفته شود. بنابراین اگر ما بخواهیم این روش را در کشور اجرا کنیم باید پیش‌بینی لازم را برای فراهم کردن چرخ بال‏های کافی و آموزش افراد انجام دهیم و در صورتی‌که در استانداردهای ساختمان سازی چنین چیزی پیش‌بینی نشده است، وجود یک باند فرود چرخ بال را بالای ساختمان‌های بلند اجباری کنیم؛ زیرا در شرایط عادی به دلیل وجود آنتن‌‌های مخابراتی، امکان فرود روی ساختمان‌های بلند وجود ندارد.

استفاده از چتر نجات از جمله مواردی است که پس از حملات یازده سپتامبر توسط شرکت هوانوردی آپکو به عنوان یک وسیله نجات هنگام آتش‌سوزی در ساختمان‌های بلند معرفی شده است. این شرکت اعلام می‌کند که این وسیله به عنوان آخرین شانس برای زنده ماندن افرادی که به‌طور جدی در معرض خطر آتش‌سوزی قرار دارند مطرح است و نباید در موارد دیگر استفاده شود. این شرکت سلامت کامل کسانی را که از این وسیله استفاده می کنند تضمین نمی‌کند؛ اما کاهش جراحات و نجات جان افراد را تضمین می‌نماید و همانگونه که گفته شد توصیه می‌کند که این وسیله برای کسانی طراحی شده است که به هیچ نحو دیگری نمی‌توانند خود را نجات دهند. شاید در ایران نیز بتوان از آن بعنوان وسیله‌ای مطمئن برای نجات افرادی که در هنگام آتش‌سوزی در ساختمان‌های بلند قرار دارند، استفاده نمود.

نتیجه‌گیری

با توجه به تجربه‌های بدست آمده از آتش‌سوزی‌های گذشته در ساختمان‌های مرتفع، دقت در طراحی ساختمان، تمرین برای شرایط اضطراری ناشی از آتش‌سوزی و تخلیه ساختمان با استفاده از روش‌های نو، استفاده از حسگرهای دود و آب پاش‌های اتوماتیک، از روش‌های موثر در کاهش خسارات ناشی از آتش‌سوزی در ساختمان‌های بلند به شمار می‌روند.

عبارات ایمنی و عبارات خطر در برچسب‌گذاری

عبارات ایمنی و عبارات خطر در برچسب‌گذاری

در روش بر چسب‌گذاری (Labeling) به کدهای S و R اشاره می‌شود. مفاهیم این کدها به قرار ذیل می‌باشند:

الف : عبارت ایمنی (Safety Phrase)

این عبارت معمولا با کد S بر روی برچسب دیده می‌شود. به عنوان مثال کد اسید سولفوریک S: 2-26-36 می‌باشد. یعنی این ماده باید دور از دسترس اطفال نگهداری شود – در صورت تماس با چشم‌ها، محل را با آب شستشو داده و به پزشک مراجعه نمایید – در طول کار از لباس محافظ مناسب استفاده شود.

ب: عبارت خطر (Risk Phrase)

این عبارت معمولا با کد R برروی برچسب دیده می‌شود. به عنوان مثال کد اسید سولفوریک R-35 می‌باشد. یعنی این ماده سوختگی‌های خورنده شدید ایجاد می‌نماید.

در رابطه با عبارات ایمنی کدهای S به صورت ذیل تعریف می‌شوند:

S1 – در محل امن نگهداری شود.

S2 – دور ازدسترس اطفال نگهداری شود.

S3 – در جای خنک نگهداری شود.

S4 – دور از محل زندگی نگهداری شود.

S5 – در مایعی که توسط کارخانه سازنده توصیه شده نگهداری شود.

S5.1 – آب

S5.2 - نفت

S6 – در گاز بی‌اثر که توسط کارخانه سازنده توصیه شده نگهداری شود.

S6.1 – نیتروژن

S6.2 – آرگون

S6.3 – دی اکسید کربن

S7 – در ظرف کاملا در بسته نگهداری شود.

S8 – در ظرف کاملا خشک نگهداری شود.

S9 – در محلی با تهویه خوب نگهداری شود.

S10 – ندارد.

S11 – از نفوذ هوا جلوگیری شود.

S12 – در ظرف مهر و موم شده نگهداری شود.

S13 – به دور از مواد غذایی، نوشیدنی و خوراک دام نگهداری شود.

S14 – به دور از مواد ناسازگار که توسط کارخانه سازنده اعلام شده نگهداری شود.

14.1 – فلزات سنگین، اسیدها، بازها.

14.2 – اکسیدکننده‌ها و اسیدها و فلزات سنگین

14.3 - آهن

14.4 – آب و بازها

14.5 - اسیدها

14.6 - بازها

14.7 – فلزات

14.8 – اکسیدکننده‌ها و اسیدها

14.9 – مواد آلی قابل اشتعال

14.10 – مواد قابل اشتعال، اسیدها

14.11 – مواد قابل اشتعال

S15 – دور از گرما نگهداری شود.

S16 – به دور از منابع جرقه و احتراق نگهداری شود.

S17 – به دور مواد قابل احتراق نگهداری شود.

S18 – درب ظرف با احتیاط باز شود.

S19 – ندارد.

S20 – در هنگام استفاده از خوردن و آشامیدن خودداری شود.

S21 – در هنگام استفاده سیگار نکشید.

S22 – گرد و غبار آن را تنفس نکنید.

S23 – بخارات آن را تنفس نکنید.

23.1 – گازهای آن را تنفس نکنید.

23.2 – بخارات آن را تنفس نکنید.

23.3 – اسپری آن را تنفس نکنید.

23.4 – فیوم‌های آن را تنفس نکنید.

23.5 – بخارات و اسپری آن را تنفس نکنید.

S24 – از تماس با پوست اجتناب شود.

S25 – از تماس با چشم‌ها اجتناب شود.

S26 – در صورت تماس با چشم‌ها، محل را سریعا با آب جاری شسته و به پزشک مراجعه کنید.

S27 – سریعا همه لباس‌ها را عوض کنید.

S28 – بعد از تماس با پوست محل را سریعا با کف صابون فراوان بشویید.

28.1 – با آب

28.2 – آب و صابون

28.3 – آب و صابون، در صورت امکان پلی‌اتیلن گلیکول 400

28.4 – پلی‌اتیلن گلیکول 300 و اتانول (2 به 1) و مقداری آب و صابون.

28.5 – پلی‌اتیلن گلیکول 400

28.6 – پلی‌اتیلن گلیکول 400 با آب فراوان

28.7 – آب و صابون اسیدی

S29 – در فاضلاب تخلیه نکنید.

S30 – هرگز به این محصول آب اضافه نکنید.

S31 – دور از موارد قابل انفجار نگهداری شود.

S32 – ندارد.

S33 – نکات ایمنی در مورد مواد و اجسام الکتریسیته‌دار را رعایت نمایید.

S34 – از ایجاد اصطکاک و وارد آمدن ضربه خودداری کنید.

S35 – مواد زاید و ظروف باید به روش ایمنی دفع شود.

S36 – از لباس محافظ مناسب استفاده کنید.

S37 – از دستکش مناسب استفاده کنید.

S38 – اگر تهویه کافی نبود از ماسک تنفس مناسب استفاده کنید.

S39 – از عینک مناسب استفاده کنید.

S40 – کف محل کار و اشیای آلوده را با ماده‌ای که توسط کارخانه سازنده توصیه کرده تمیز نمایید.

S41 – در صورت آتش‌سوزی یا انفجار از استنشاق فیوم‌ها خودداری شود.

S42 – به هنگام انتشار دود یا اسپری کردن، از تجهیزات تنفسی مناسب استفاده کنید.

S43 – در صورت بروز حریق از خاموش کننده‌ای که توسط کارخانه سازنده توصیه شده استفاده کنید.

43.1 – آب

43.2 – خاموش کننده آب یا پودر

43.3 – خاموش کننده پودر، هرگز از آب استفاده نشود.

43.4 – دی‌اکسید کربن، هرگز از آب استفاده نشود.

43.5 – هالون‌ها، هرگز از آب استفاده نشود.

43.6 – ماسه، هرگز از آب استفاده نشود.

43.7 – پودر فلزات، هرگز از آب استفاده نشود.

43.8 – ماسه، دی‌اکسیدکربن یا پودر، هرگز از آب استفاده نشود.

S44 – در صورت احساس ناراحتی به پزشک مراجعه کنید (در صورت امکان برچسب را نشان دهید)

S45 – به هنگام بروز حادثه یا احساس ناراحتی سریعا به پزشک مراجعه کنید (در صورت امکان برچسب را به پزشک نشان دهید).
S46 – در صورت خوردن آن سریعا به پزشک مراجعه کنید – ظرف یا برچسب را به پزشک نشان دهید.

آدرس سایت های مراکز آتش نشانی بین المللی

آدرس سایت های مراکز آتش نشانی  بین المللی

انجمن حفاظت از حریق آمریکا
www.nfpa.org
انجمن بین المللی آتش نشانان
www.iaff.org
انجمن مهندسین حفاظت از حریق
www.sfpe.org
شورای اطلاعات ملی آتش نشانی آمریکا
www.nfic.org
انتشارات حفاظت از حریق
www.shop.ifsta.org
انجمن بین المللی بررسی علل حریق
www.firearson.com
شورای ملی آتش نشانان داوطلب
www.nvfc.org
انجمن بین المللی خدمات نجات و حریق
www.ctif.org
کنفدراسیون انجمن حفاظت از آتش
www.cfpa-e.eu
جدیدترین اخبار آتش نشانی
www.firefightingnews.com
انستیتو استاندارد انگلیس
www.bsigroup.com
انجمن افسران ارشد آتش نشانی انگلیس
www.cfoa.org.uk
آموزش آتش نشانی و نجات کانادا
www.code4.com
اکادمی آموزش آتش نشانی آمریکا
www.usfa.fema.gov
اداره پیشگیری از حریق های تعمدی
www.flinthosts.co.uk

سایت آموزش آتش نشانی فارسی

www.saveh125.ir
آزمایشگاه ساختمان و حریق
www.nist.gov
انتشار کتاب های آتش نشانی
www.firebooks.com
آتش نشانی بین المللی
www.firehouseinternational.com
آموزش های تخصصی آتش نشانی
www.nationalfiretraining.com
انجمن ملی آتش نشانان بازنشسته انگلیس
www.narfire.org.uk
آتش نشانی جنگل ها و مراتع طبیعی
www.wildlandfire.com
اطلاعات آتش نشانی
www.firefightersonline.com
اخبار و حوادث آتش نشانی
www.firegeezer.com

پیشگیری از ایجاد آتش سوزی و سوختگی در منزل

پیشگیری از ایجاد آتش سوزی و سوختگی در منزل معمولا آتش سوزی هنگامی رخ می دهد که ما اصلا انتظارش را نداریم. با رعایت موارد زیر می توان تا اندازه ای از آتش سوزی جلوگیری کرد:
۱- در صورت امکان دستگاههای حس کننده دود (اسموک آلارم) در منزل خود قرار دهید و هر چند وقت یک بار آنها را چک کنید. هر سال یک بار تمرین آتش سوزی را در منزل خود انجام دهید.
۲- اگر سیگاری هستید در منزل و بخصوص در رختخواب سیگار نکشید. از خاموش شدن سیگار خود در جا سیگاری مطمئن شوید. سیگار خود را روی دسته مبل نگذارید.
۳- از پاک کردن لکه های لباس خود با بنزین در داخل منزل جدا خودداری کنید. در پارکینگ منزل اقدام به کشیدن بنزین از باک ماشین یا موتور سیکلت نکنید. و چیزی را با بنزین یا استون نشوئید. لباسهای آغشته به نفت یا بنزین را در داخل منزل نبرید.
۴- کپسول گاز پیک نیک را داخل منزل نیاورید. هرگز کپسول گاز را داخل حمام نبرید.
۵- موارد ایمنی وسایل گازسوز را رعایت نمائید.
۶- هنگام پایان استفاده از سشوار و اتو حتما دو شاخ آنرا از پریز برق بیرون بکشید.
۷- در پارکینگ و آشپزخانه کپسول آتش نشانی مناسب نصب کنید و همه افراد خانه روش استفاده از آنرا یاد بگیرند و هر چند وقت یکبار این تمرین تکرار شود.
۸- مواد آتش زا مانند الکل طبی، استون و غیره در آشپزخانه نبرید.
۹- بسیاری از کودکان از روشن کردن آتش با کبریت خوششان می آید. مواظب آنها باشید. کبریت در دسترس آنها قرار ندهید.
۱۰- از بازی کردن بچه ها با ذره بین در آفتاب جلوگیری کنید.
۱۱- روی آن دسته از پریزهای برق که در دسترس کودکان است سرپوش بگذارید.
۱۲- از بازی کردن کودکان در آشپزخانه و نزدیک اجاق گاز جلوگیری کنید.
۱۳- درباره ایمنی از نظر آتش سوزی با بچه ها صحبت کنید و آنها را آموزش دهید.
۱۴- از دادن فشفشه روشن دست بچه ها در جشن تولدها خودداری کنید.
۱۵- نوجوانان را از تهیه و یا ساخت ترقه منع کنید.
۱۶- دانش آموزان را از انجام آزمایشهای شیمی در منزل منع کنید مگر با نظارت والدین یا شخص کارشناس و با رعایت موارد ایمنی.
۱۷- هنگام رنگ زدن منزل یا چسباندن موکت در منزل کبریت روشن نکنید و موارد ایمنی لازم را رعایت کنید.

مقدمات نجات

شرایط حادثه
 

شرایط حادثه ای که ایجاب می نماید گروههای نجات وامداد سازمان آتش نشانی برای نجات وامداد اقدام نماید را می توان درچهار مورد زیر خلاصه نمود.
انسان یا اعضاء بدن درخطر باشد ومحبوس شده باشد.
احتیاج فوری به کمک ونجات باشد.
احتیاج به تجهیزات کامل و دستگاههای مختلف با افراد مطلع از نحوه کاربرد آنها باشد.
احتیاج به افراد با تجربه در عملیات نجات امداد باشد.
چهار مورد بالا درهر حادثه ای وجود داشته باشد گروه نجات را ملزم به شرکت برای عملیات رها سازی و نجات می نماید.
برای گروهای نجات وظیفه دیگری نیز در نظر گرفته شده است این وظیفه عبارت است از:
ایمن سازی درمحیط زندگی انسانها
اما این مطالب به گستردگی هدف اصلی نیست واین مورد نیز شرایطی را به نوع حادثه تحمیل می کند واین شرایط عبارت است از:
احتیاج فوری به ایمن سازی باشد.
احتیاج به وسایل وتجهیزات بخصوص باشد.
گروه نجات متشکل ا زافراد با تجربه ومجهز به تجهیزات و وسایل مختلف بوده و چون نیروئی آماده با سرعت عمل فوق العاده می باشد.
علاوه بر اهداف خود در صورت نیاز به کمک وهمیاری دیگر ارگانها نیز اعزام می شود.
برای مثال: درمورد حادثه سقوط درخت به عرض خیابان که ایجاد راه بندان ترافیک سنگین نموده. گروه نجات به کمک نیروهای انتظامی آمده وبا قطعه ، قطعه کردن درخت ورفع معبر راه را برای عبور ومرور باز می کند ویا از دیگر ارگانها برای رفع موانع قانوانی وهمکاری های لازم درخواست کمک می نماید این ارگانها عبارت است از:

نیروی انتظامی
 

برای حل مسائل حفاظتی وانتظامی وایجاد محیطی مناسب جهت فعالیت گروه نجات درمحل حادثه هنگام عملیات.

اورژانس پزشکی
 

برای کمک های نخستین پزشکی به آسیب دیدگان حوادث واعزام آنها به مراکز درمانی ودادن اطلاعات پزشکی در مورد مجروحین ومصدومین گروه.

سازمان آب، برق، گاز
 

برای همکاری های لازم و قطع یا وصل نمودن انشعاب گاز، آب ، برق در منطقه مورد نظر گروه.

مسئولین قضائی
 

برای مجوز ورود به مکانهایی که توسط دادستانی مهرموم شده است.

نیروهای درون سازمانی
 

الف- نیروی پشتیبانی جهت اعزام بالا بر نردبان 32 متری – گریدرولودر و...
ب – کارشناس ارشد: جهت علت یابی موارد مشکوک
ج- افسر آماده: جهت هماهنگی نیروهای مستقر درمحل حادثه هائی که به چند گروه برای فعالیت احتیاج است برای مدیریت وتدارکات عوامل حاشیه ای سوانح وحوادث.

2-1- آموزش ایمنی
 

برای اینکه آتش نشانها از یک عملکرد ایمن و مطمئن برخوردار شوند تاصدمات بیشتری را متوجه مدد خواه و خود نکنند ونتیجه عمل آنها با موفقیت همراه باشد.
لزوم فراگیری و ایمنی و مخاطره انگیز وهمچنین طریق فعالیت امن ومطمئن درکارها وفعالیت های وکسب تجربه مشخص می شود.
البته موفقیت آتش نشانها تنها مربوط اعمال وتدابیری که اتخاذ می نمایند نیست بلکه به میزان موفقیت ونتیجه کار است. ارتباط تبادل عقاید وهمچنین ارائه پیشنهاد وراه حل ، بخصوص درمراحل آموزش وانجام کار بطور مطمئن یکی از موارد مهم آموزش ایمنی است وفقدان آن موجب ایجاد رویدادهای مختلف می گردد.

ادامه مقاله را در ادامه مطلب مشاهده نمایید

 

راهنمای انگلیسی به فارسی

تجهیزات آتش نشانی
آژیر Alarm
تبدیل درکوپلینگها Adoptot
دستگاه تمام خودکار aquamatic
دستگاه تنفسی خودکارautomatic respiration
لوازمaccessories
ابزار apparatus
سرویس پیشگیری عمومی از آتش سوزی a national fire protection service
بلندگو air horn
سیم کف هوائی (مکانیکی) air foam system
مدخل هواگیری air intake
کپسول حاوی مواد اطفائی (سقف آویز) agent storage container
دستگاههای تنفسی breathing apparatus
دستگاه تنفسی با هوای تازه (یکنوع وسیله تنفسی) bloman
عدم ضبط وربط had housekeeping
خاموش کننده بی . سی. اف B. C. F, fire extinguisher
شعله blaze
پالایشگاه گاز (بید بلند) hid boland gas refinery
کلید اعلام کننده دستی با محافظ شیشه ای قابل شکستن break glass
آتش گرفتن catch fire
فشنگ گاز cartidge
انیدریدکربنیک carbon dioxide
دستگاه تنفسی صافی دار: canister
دستگاه تنفسی با هوای فشرده compressed air breathing apparatus
پودر شیمیائی chemical powder
نفت خام cruide oil
دستگاه تنفسی (با هوای فشرده) compressed air type
ظرفیت capacity
منبع آب cistern
واژگون capsize
پنبه نسوز chrysotil
توجه – احتیاط caution
جعبه کنترل(درسیستمهای ثابت اطفائی) control panel
گازهای قابل اشتعال combustible gas
شیر کنترل control valve
اره موتوری (برای گروه نجات) chain saw
سیلندر هوای فشرده compressed air cylinder
آزمایش آب کشیدن از عمقdeep lift test

ادامه مقاله را در ادامه مطلب مشاهده نمایید

 

ایمنی برق

1-8- اختلاف پتانسیل الکتریکی (فشار الکتریکی)
 

بطورکلی اختلاف پتانسیل عاملی است که باعث برقراری جریان برق درمدارها می شود ومولدها بین دو قطب خود این اختلاف پتانسیل را بوجود می آورند.
اختلاف پتانسیل به V نمایش داده می شود و واحد آن بر حسب ولت است. اختلاف پتانسیل دو سر یک مقاومت برابر با حاصلضرب مقاومت در شدت جریان است بنابراین رابطه اختلاف پتانسیل با شدت جریان ومقاومت بصورت زیر می باشد:
I×R=V
I= شدت جریان
R = مقاومت
V= اختلاف پتانسیل یا ولتاژ
بطورمثال به اختلاف پتانسیل درموردهای ذیل اشاره می نمائیم:
اختلاف پتانسیل دو سر یک باطری قلمی یا متوسط 5/1 ولت است.
اختلاف پتانسیل دو سر یک باطری اتومبیل 12 ولت است
اختلاف پتانسیل بین دو فاز در برق شهری 220 ولت است.
البته در مصارف صنعتی برق سه فاز مصرف می گردد اختلف پتانسیل بین دو سیم فاز 380 ولت می باشد لازم بذکر است که همراه برقهای سه فاز یک نول نیز به مصرف کننده داده می شود تا درصورت تمایل به استفاده از برق 220 ولت از نول ویکی از فازها استفاده گردد.
فشار الکتریکی که برای انتقال انرژی به نقاط دور بکار می رود به چندین هزار ولت می رسد.
فشار الکتریکی که بین ابرها وکره زمین پدید می آید(پدیده صاعقه) تا یک میلیارد ولت برآورده شده است.
شدت جریان الکتریکی:
شدت جریان مقدار الکتریسیته ای است که در واحد زمان از مداری عبور می کند وبه حرف I نمایش داده می شود. واحد شدت جریان آمپر است که به حرف A نشان داده می شود بطور مثال A5= I
یعنی شدت جریانی برابر 5 آمپر
اگر دو سر یک باطری اتومیبل را بوسیله سیمی ضخیم بهم متصل کنیم جرقه شدیدی ایجاد می شود که شدت جریان آن در حدود 100 تا 200 آمپر است.
درجوشکاری برق جریان ایجاد شده درحدود 100 تا 300 آمپر بوده ونور شدیدی را تولید می کند. شدت جریان صاعقه 000/20 آمپر است وتولید نور خیره کننده ای می نماید.

2-8- مقاومت الکتریکی
 

مقاومت کمیتی است که با گرمای تولید شده دریک هادی نسبت مستقیم دارد یعنی هر قدر یک هادی دربرابر عبور جریان بیشتر گرم شود گوئیم مقاومت بیشتری دارد، مقاومت به R نمایش داده شده و واحد آن برحسب اهم ?)) است. رابطه مقاومت اختلاف پتانسیل وشدت جریان بصورت زیر می باشد:
I×R=V
بطور مثال به مقاومت چند جسم در ذیل اشاره می نمائیم:
مقاومت الکتریکی یک متر سیم مسی بقطر یک میلیمتر 135% اهم است.
مقاومت الکتریکی یک متر سیم آلومینیمی بقطر یک میلیمتر 220% اهم است
مقاومت الکتریکی یک اتوی برقی 500 واتی 96 اهم است
مقاومت الکتریکی مفتول داخلی یک لامپ 100 واتی 284 اهم می باشد
اگر دو سر سیم شهری بدون واسطه بیکدیگر وصل گردد وجریان زیادی عبور می کند و جرقه شدیدی تولید می نماید وشدت گرمای حاصل از آن به حدی می باشد که جهت ایجاد آتش سوزی کافی است.

3-8- توان الکتریکی
 

مقدار انرژی است که در یک ثانیه درمدار مصرف می شود وبه حرف P نمایش داده می شود وواحد آن برحسب وات بوده که W نشان داده می شود، رابطه توان با ولتاژ وشدت جریان عبارت از:
I×V=P
از رابطه فوق می توان مقدار آمپری را که یک مصرف کننده جهت کار نیاز دارد محاسبه نمود واز این طریق نوع فیوز مناسب را انتخاب کرد.
بطور مثال:
مطلوبست محاسبه آمپر فیوز مناسب جهت یک مصرف کننده برقی 220 ولت که توان مصرفی آن 2000 وات باشد.
I×V=P
آمپر 9 I×200= 2000
باید توجه داشت که جهت تامین یک توان ثابت ومشخص هر چه اختلاف پتانسیل کمتر باشد باید شدت جریان افزایش یابد بطور مثال جهت روشن نمودن یک لامپ 100 واتی با ولتاژ 220 ولت نیاز به 45% آمپر جریان می باشد در صورتیکه یک لامپ 100 واتی با ولتاژ 12 ولت حدوداً نیاز به 8 آمپر جریان دارد. بنابراین انتخاب فیوز و قطر سیم حامل جریان را باید با توجه به مقدار توان وآمپر مورد نیاز محاسبه نمود.

4-8- خطر برق گرفتگی
 

جریان مستقیم یا جریان یکسو:
جریانی است که دارای دو قطب متمایز مثبت ومنفی است وجهت عبور جریان همواره ثابت واز قطب مثبت به سمت قطب منفی است.
جریان تولید شده از باطریهای یک جریان مستقیم است این نوع جریان درمراکز تلفن، تلگراف، کارگاههای آبکاری وصنایع الکترونیک مصرف می شود که جریان مستقیمی که از بدن انسان عبور کند بیش از 5/0 آمپر (5 میلی آمپر) باشد برای اغلب افراد خطرناک است وبا توجه به اینکه حداقل مقاومت بدن انسان 1000 اهم است، خطر از هنگامی شروع می شود که فشار الکتریکی سیمها از 50 ولت جریان مستقیم تجاوز کند زیرا این ولتاژ می تواند 5/0 آمپر از بدن عبور دهد.
2- جریان متناوب یا جریان غیر یکسو:
جریانی است که درهر لحظه جهت ودر نتیجه قطبهای مثبت ومنفی آن عوض می شود ودرتمام شبکه های برق شهری و شبکه های انتقال انرژی، جریان متناوب تولید و توزیع می شود. جریان برق شهر متناوب بوده ودرهر ثانیه قطب مثبت ومنفی 50 بار تعویض می گردد، یعنی فرکانس آن 50بار در ثانیه است، فرکانس جریان متناوب دراکثر کشورها 50 بار در ثانیه است.
مقاومت بدن در برابر عبور جریان متناوب خیلی کمتر است و بعلت تغییر جهت جریان ضربات وارد بر سلسله اعصاب شدیدتر می باشد وبدین جهت عبور جریان 25% آمپر(25 میلی آمپر) جریان متناوب برای انسان خطرناک است وبا توجه باینکه حداقل مقاومت بدن انسان 1000 اهم است ولتاژ بیش از 25 ولت می تواند جریان مذکور را از بدن عبور داده وخطرناک باشد.
اگر کف دست با سیم حامل جریان برق تماس یابد در اثر انقباض عضلات انگشتان رو به داخل قفل شده وشخص قادر به جدا کردن دستان خود از برق نخواهد بود. بنابراین جهت دست زدن به وسیله برقی باید ابتدا از پشت دست بمنظورحصول اطمینان از نداشتن برق در بدنه دستگاه استفاده کرد.

ادامه مقاله را در ادامه مطلب مشاهده نمایید

 

پیشگیری

درمباحث مربوط به پیشگیری لازم است در ابتدا به یک سری تعاریف واصطلاحات اشاره گردد. زیرا تا زمانی که ما تعریف مشخصی از اصطلاحات آتش نشانی(پیشگیری) نداشته باشیم درک مطالب آتش نشانی و رعایت موارد ایمنی بسیار سخت ومشکل خواهد بود. زیرا هنگامی که مفهوم (تعریف) معین ومشخص گردیده آنگاه می توان روش مناسب را برای جلوگیری از بروز حادثه به عمل آورد.
لذا لازم است قبل از ورود به این درس راهها وروشهای پیشگیری اشاراتی به اصطلاحاتی چون:
تعریف پیشگیری / تعریف پیش بینی / تعریف حادثه
تعریف خطر
داشته باشیم.

1-5- تعریف پیشگیری
 

کلیه اقداماتی که در جهت جلوگیری یا کاهش درصد وقوع حادثه انجام می شود.
بطور مثال:
کلیه اقدامات وابزارهای که جهت جلوگیری از بروز حادثه دریک بنا نهاده می شود ویا رعایت نکات ایمنی که در هنگام ساخت بنا در نظر گرفته می شود را می توان بیان نمود.

2-5- تعریف پیش بینی
 

کلیه اقداماتی که جهت جلوگیری از بروز حادثه در ذهن متصور می گردد.

3-5- تعریف حادثه
 

هر نوع جهش یا تغییر را حادثه گویند اما از دیدگاه آتش نشانی حادثه به هر عاملی که موجب ضرر وزیان جانی ومالی گردد گویند بشرط آنکه شهروندان بعلت نداشتن ابزار- تجربه و مهارت فنی نتوانند با آن مقابله کرده ونتیجه مثبت حاصل نمایند.

4-5- تعریف خطر
 

هر عاملی که زمینه ساز حادثه باشد خطر نامیده می شود. قبل از وارد شدن به بحث تفاوت بین پیش بینی وپیشگیری را بیان می کنیم.

5-5- تفاوت پیش بینی و پیشگیری
 

پیش بینی عملی ذهنی است وفقط در ذهن است وبه عمل واجراء درنیامده است. بطور مثال هنگام عبور از خیابان به طرفین نگاه می کنیم وخیابان را مورد بررسی قرار می دهیم ومشاهده می کنیم که خطر تصادف با وسیله نقلیه وجود دارد یعنی مورد بررسی قرار می دهیم خیابان را و سپس پیش بینی می کنیم خطراتی ما را تهدید می کند و همچنین راههای فرار از آن خطرات وزمانی که برای فرار از آن خطرات اقدام به کشیدن خطوط عابر پیاده می نمائیم ویا پل عابر پیاده نصب می نمائیم دراین مرحله وارد پیشگیری شده ایم یعنی از ذهن خارج وبه عمل در آمده است.
با این مثال مشخص می شود که ابتدا باید محل یا موقعیتی را که در آن واقع هستیم یا می خواهیم در آن قرار گیریم ویا هر عملی که بخواهیم انجام دهیم را مورد بررسی قرار بدهیم سپس پیش بینی کنیم (خطراتی وحوادثی که ما را تهدید می کند).
و آنگاه وقایع و حوادث احتمالی که قبلاً پیش بینی نموده ایم اقدام به پیشگیری می نمائیم.
ما براساس پیش بینی های انجام شده یک سری پیشگیری های را انجام می دهیم. اما باید دراین میان یک سری نکات حفاظتی را هم مد نظر داشته باشیم که درواقع حفاظت جزئی از یپشگیری محسوب می گردد بطور مثال، نصب خاموش کننده های دستی درمحل را می توان نام برد.
پس می توان گفت برای جلوگیری از وقوع حادثه مراحل زیر انجام می شود:

6-5- سیر مراحل پیشگیری
 

عقلی سلیم، بررسی پیش بینی وپیشگیری لازم است دراینجا سیر مراحل پیشگیری تا حدودی توضیح داده شود تا در آن میان نکاتی که لازمه فراگیری یک مسئول آتش نشانی، نگهبان وآتش نشان... است بیان گردد.
در سیر مراحل پیشگیری، ما بیان کردیم که:
عقل سلیم یعنی مطالبی که گفته خواهد شد وگفته شد ارتباط با افرادی دارد که دارای عقل سالم و قدرت درک وفهم مسایل را دارند می باشد ومطالب و نکات ایمنی که گفته خواهد شد برای این افراد است ونکات ایمنی بیان شده برای افرادی که دارای عقل سلیم نیستند نمی باشند زیرا برای این افراد نکات خاص و ویژه ای وجود دارد که دراین مقوله نمی گنجد ونیاز به بحث جامع تر دارد.
دربیان مورد اول اشاره کردیم که بررسی یعنی اینکه انسان برای انجام هر کاری نیاز دارد که از کار اطلاعاتی داشته باشد تا بتواند به نحو خوب از انجام آن مهم برآید. پس کسب اطلاعات از ضروریات در امر پیشگیری است زیرا افرادی که اطلاعات کافی از مسائل نداشته باشد نمی توانند به خوبی در امر ایجاد نکات ایمنی ورعایت آنها کوشا باشد لازم است کسب اطلاع صورت گیرد تا براساس آن شروع به پیش بینی و پیشگیری نمائیم.
ما دراین مرحله به نکات پیشگیری اشاراتی داریم درمرحله بررسی باید به بررسی:
الف- امکانات و تجهیزات موجود در محل کار- کارگاه- کارخانه – ایستگاه آتش نشانی و...مورد بررسی قرار دهیم.
ب- باید یک مامور آتش نشانی یا نگهبان پس از کسب اطلاعات از امکانات موجود درمحل موقعیت آن امکانات وهمچنین سرعت دسترسی به آن امکانات و زمان دست یابی به آنها ودرمرحله آخر با پیشگیری است که اقدامات لازمه را انجام می دهیم یعنی از ذهن واز تئوری به عمل در می آوریم یعنی کارهای که باید انجام شود تا اتفاقات وحوادث رخ ندهد را عملاً پیاده کرده وانجام می دهیم که این مرحله را پیشگیری گویند یعنی همان تعاریف بیان شده در صفحات قبل:

ادامه مقاله را در ادامه مطلب مشاهده نمایید