ضوابط و مقررات طراحی ایستگاه‌های آتشنشانی در ایران
آربل تومه، کارشناس ارشد معماری
مجموعه «ضوابط و مقررات طراحی ایستگاه‌های آتشنشانی در ایران» محصول فعالیتی گروهی و تعاملی کارشناسی1 در چارچوب پروژه «طراحی تیپ ایستگاه‌های آتشنشانی کشور» است. این پروژه در بهمن ماه سال 1378 از سوی «مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری وزارت کشور» به «مهندسان مشاور عرصه» ابلاغ شد و در مرداد ماه 1381 مرحله اول آن پایان یافت و به کارفرمای طرح ارایه گردید.2
بنابر آخرین آمار ارایه شده3 در سال 1378، 812 ایستگاه آتشنشانی در سطح شهرهای کشور در حال بهره‌برداری بوده و بنابه همین آمار، در سال مذکور کل شهرهای کشور با توجه به استانداردهای مورد استناد ستاد هماهنگی امور ایمنی و آتشنشانی کشور با کمبود 351 ایستگاه آتشنشانی مواجه بوده‌اند. یعنی در کل شهرهای کشور 43 درصد کمبود در این زمینه به ثبت رسیده است.
از جنبه کیفی نیز مطالعه انجام شده در چارچوب پروژه «طراحی تیپ ایستگاه‌های آتشنشانی» در خصوص کیفیت کالبدی و عملکردی ایستگاه‌های آتشنشانی کشور بیان کننده آن است که تعداد قابل ملاحظه‌ای از ایستگاه‌های آتشنشانی دارای مسایل، مشکلات، کمبودها و نارسایی‌های جدی و فراوان می‌باشند؛ به‌گونه‌ای که حتی ایستگاه‌های تازه تاسیس در شهر تهران نیز در جرگه این ایستگاه‌ها قرار دارند.
موقعیت نامناسب استقرار فضاهای ایستگاه نسبت به یکدیگر و نسبت به شبکه حرکتی شهری مجاور ایستگاه، کمبود یا فقدان برخی فضاهای لازم و ضروری، ابعاد و اندازه ناکافی فضاهای اصلی به ویژه آشیانه‌ها، تاسیسات مکانیکی (حرارتی و برودتی) و برقی نامناسب و ناکافی، عدم توجه کافی به دو مقوله اساسی آسایش و ایمنی کارکنان در طراحی و سازمان‌دهی فضاهای ایستگاه، روشنایی و تهویه طبیعی و مصنوعی ناکافی و نامطلوب به ویژه در آشیانه وسایل نقلیه عملیاتی و غیره، از جمله مسایل، مشکلات، کمبودها و نارسایی‌های موجود در سطح ایستگاه‌های آتشنشانی کشور هستند که باعث کاهش کارآیی و بهرهوری ایستگاه‌های آتشنشانی گردیده، محیط نامناسبی را جهت فعالیت کارکنان آنها به وجود آورده‌اند.
بررسی مذکور همچنین بیان‌گر آن است که تاکنون ضوابط و مقررات مدون و مصوبی در زمینه طراحی و احداث ایستگاه‌های آتشنشانی تهیه و تدوین نگردیده و فعالیتهای انجام شده در این خصوص به صورت موردی و پراکنده صورت گرفته و فاقد انسجام و جامع نگری لازم بوده است. از این‌رو فقدان ضوابط و مقررات لازم و کافی در زمینه طراحی ایستگاه‌های آتشنشانی و عدم توجه به کار کارشناسی و علمی در این زمینه، یکی از مهمترین عوامل موثر در ایجاد مسایل و مشکلات کیفی و ساختاری موجود در ایستگاه‌های آتشنشانی کشور به شمار می‌آید. به همین دلیل در صورت تهیه، تدوین و تصویب ضوابط و مقررات مورد نظر و تعیین سازوکاری که ضمانت اجرای آنها را دربرداشته باشد، احتمال ارتقای کیفیت ساختار ایستگاه‌های آتشنشانی آتی به طور مضاعفی افزایش می‌یابد که این امر به منزله افزایش کارآیی و بازدهی ایستگاه‌های آتشنشانی خواهد بود. باتوجه به این ضرورت، تهیه و تدوین ضوابط و مقررات طراحی ایستگاه‌های آتشنشانی کشور به عنوان محصول نهایی بخش مطالعاتی پروژه «طراحی ایستگاه‌های تیپ آتشنشانی کشور» تعریف شد و مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. ضوابط و مقررات مذکور پس از تدوین و تصویب، به عنوان ملاک و معیار طراحی ایستگاه‌های آتشنشانی قابل استناد خواهند بود.
در تهیه این مجموعه مطالعات، استانداردهای جهانی که از سوی مراجع معتبر بین‌المللی(4) در زمینه طراحی ایستگاه‌ها ارایه شده‌اند، سوابق و تجارب کشور و نظرات کارکنان و کارشناسان مربوطه مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته‌اند تا نتیجه نهایی دارای دو ویژگی به هنگام بودن اطلاعات و مستندات علمی پایه و همخوان بودن ضوابط و مقررات تدوین شده با شرایط عمومی و محلی کشور باشد.
نگرش حاکم در تدوین مجموعه مذکور، نگرشی جامع و کلان بوده و تلاش شده تا ضوابط و مقررات، دربرگیرنده کلیه موضوعات عمومی و قابل طرح در ارتباط با انواع ایستگاه‌های آتشنشانی باشد. لذا تفاوتهای احتمالی ناشی از ابعاد و کلاس مختلف ایستگاه‌ها یا شرایط خاص آنها، مورد تفکیک و تمایز قرار نگرفته‌اند. به همین دلیل طبقه‌بندی صورت گرفته براساس موضوع و نه براساس ابعاد، کلاس و عملکرد ایستگاه بوده است. به عبارت دیگر مجموعه ضوابط و مقررات مذکور به عنوان مجموعه‌ای پایه و جامع این امکان را فراهم می‌کند تا در صورت لزوم به اختصاصی کردن ضوابط مذکور بر اساس ابعاد، کلاس و عملکرد ایستگاه و سایر عوامل احتمالی مبادرت گردد که این امر عموما از طریق حذف و اضافه برخی ضوابط و تعدیل مولفه‌های کمی ارایه شده امکان‌پذیر است.
در تهیه ضوابط و مقررات، دو عامل زمان و مکان نقشی اساسی دارند و مصادیق این عوامل در قالب متغیرهای اجتماعی، اقتصادی، محیطی، جغرافیایی، سیاسی و فرهنگی ظهور می‌کنند که این امر به منزله ضرورت تغییر، اصلاح و تکمیل ضوابط و مقررات در شرایط متفاوت زمانی و مکانی است. لذا مجموعه مذکور نیز از این امر مستثنی نیست و باید به طور مستمر مورد بررسی و بازنگری قرار گیرد. مجموعه فعلی به عنوان «مجموعه‌ای حداقل» امکان تهیه و تدوین مجموعه‌ای جامع‌تر و کامل‌تر مبتنی برکاری دقیق، علمی و کارشناسی را در آینده فراهم می‌سازد.
مجموعه ضوابط و مقررات طراحی ایستگاه‌های آتشنشانی کشور در شش فصل تهیه و تدوین شده است که عبارتند از :
1- کلیات
2- ساختمان اصلی ایستگاه
3- آشیانه وسایل نقلیه عملیاتی
4- محوطه ایستگاه
5- تاسیسات خاص
6- توصیه‌ها
ادامه مطلب را بخوانید....