استراتژی‌های تهویه دود

استراتژی‌های تهویه دود

تهویه در عملیات اطفای حریق یک روش اصولی و برنامه‌ریزی شده به منظور هدایت دود، گرما و گازهای حریق به بیرون از ساختمان می‌باشد. فرد آتش‌نشان باید با توجه به اهداف مورد نظر اقدام به عملیات دودبری در حریق نماید. اگر بدون دلیل پنجره‌ها، درها و دریچه‌های سقف در ساختمان آتش‌گرفته، باز شوند ممکن است نه تنها کمکی به عملیات اطفای حریق نکند بلکه آتش‌سوزی وسیع‌تر گردد. هدف از دودبری¹ موارد ذیل می‌باشد:

• نجات جان انسان‌ها
• کمک به پیشروی شلنگ آتش‌نشانی
• جلوگیری از وقوع انفجار و کاهش اثرات آن
• محدود ساختن گسترش حریق.

دودبری برای نجات انسان‌ها

هنگامی که حریق در طبقه پایین ساختمان چند طبقه رخ می‌دهد گاهی آتش‌نشان‌ها از طریق راهروهای داخلی با آن مقابله می‌کنند. با پیشروی شلنگ آتش‌نشانی در داخل ساختمان گازهای گرم و دود حاصله از طریق پله‌ها در طبقه فوقانی ساختمان جمع می‌شوند و جان افراد را در معرض خطر قرار می‌دهند. عمل تهویه از طریق دودبر واقع در طبقه فوقانی ساختمان سبب می‌شود که از انباشتگی دود کشنده که ناشی از حریق در طبقات پایین است، جلوگیری شود.

دودبری برای خاموش کردن حریق

دودبری کانون حریق برای افزایش قابلیت دید افراد آتش‌نشان لازم است؛ همچنین برای اینکه بتوانند با شلنگ آتش‌نشانی به محل حریق نزدیک شوند و آب را در مرکز حریق هدایت کنند. دید کم که در اثر تراکم زیاد دود ایجاد می‌شود و همچنین گرمای بسیار زیاد حریق مانعی برای نزدیک شدن آتش‌نشانان و اطفای حریق می‌باشد. باز کردن درها و پنجره‌ها در طرف مقابل محل حریق این اجازه را به آتش‌نشانان می‌دهد که سریعا به کانون آتش‌نزدیک شوند و آن را خاموش کنند. عملیات دودبری باید همراه با پیشروی شلنگ آتش‌نشانی و با برنامه زمانی مشخص صورت گیرد. اگر دودبری قبل از آنکه تیم پیشروی آماده باشند صورت گیرد، ممکن است حریق گسترش یابد و افراد آتش‌نشان که در جستجوی ساکنین هستند در اثر شعله حریق و گرما دچار سوختگی شوند.

دودبری برای جلوگیری از انفجار

دودبری می‌تواند از انفجار دود جلوگیری کند یا اثر موج فشار حاصل از انفجارهای دیگر را کاهش دهد. انفجار دود، گاز و همچنین انفجار ابر بخار منبسط شده مایع جوشان² (حاصل از قوطی‌های اسپری رنگ، سیلندرهای پروپان و بسیاری دیگر از قوطی‌های اسپری) معمولا در حریق‌های مراکز خرید و فروشگاه‌های بزرگ رخ می‌دهند. در اثر انفجار گاهی اوقات شیشه پنجره و چارچوب آن به طرف صورت آتش‌نشانان پرتاب می‌شود. هدف از دودبری، آزاد شدن گازهای انفجار قبل از انباشته شدن آنها و همچنین هدایت موج انفجار در جهت‌های ایمن می‌باشد. در این رابطه باز شدن به موقع پنجره‌ها یا دودبرهای واقع در سقف توسط آتش‌نشانان در هنگام حریق مراکز خرید و فروشگاه‌های بزرگ بسیار موثر است. اگر در یک فروشگاه آتش گرفته، اولین دریچه باز، پنجره یا دودبر سقف باشد و یک انفجار رخ دهد، گازهای منبسط شده و موج انفجار به طرف بالا و به سمت آن هدایت می‌شوند، بدون آنکه طرف درب ورودی یعنی جایی که آتش‌نشانان مشغول خاموش کردن حریق هستند دچار تهدید شود. تهویه دود در قسمت عقب این‌گونه فروشگاه‌ها هنگامی که حریق در قسمت جلوی فروشگاه رخ داده معمولا موثر نمی‌باشد. زیرا دیوارها و مواد موجود در فروشگاه اغلب قسمت‌های جلو و عقب فروشگاه را جدا می‌سازند. در این‌گونه موارد اگر دودبری از طریق سقف امکان‌پذیر نباشد، پنجره‌ها و درب‌های قسمت جلوی فروشگاه باید باز شوند. آتش‌نشانان باید در محلی ایمن در کنار پنجره‌های بزرگ قرار گیرند. پس از اینکه تهویه از جلو و از طریق پنجره‌های جلو صورت گرفت و گازهای گرم خارج شدند ممکن است اشتعال یا انفجار صورت گیرد. لذا شلنگ باید به‌سرعت به سمت داخل فروشگاه هدایت شود. وقتی که آتش‌نشانان به داخل فروشگاهی پیشروی می‌کنند که دودبری در سقف و عقب فروشگاه موثر نیست، باید به خاطر داشته باشند که درحال وارد شدن به یک بشکه تفنگ‌های پرشده هستند. بدیهی است اگر انفجاری رخ دهد آنها تحت تاثیر کامل شعله و موج انفجار قرار می‌گیرند.

دودبری برای کنترل گسترش حریق

یکی از جدی‌ترین مسایل مربوط به گسترش آتش، فضای پنهان بام است. این ناحیه که در زیر بام و بالای سقف محل است ممکن است به صورت افقی در بین چندین فروشگاه و یا چندین خانه در یک ردیف امتداد یابد. اگر حریق از طریق سقف بالای سر ساکنین و یا به صورت عمدی از بالای بام (مثلا با سوراخ کردن بام و ریختن مایع قابل اشتعال) به این ناحیه وارد شود، امکان گسترش سریع آن وجود دارد. به طوری که حریق و دود حاصل از آن به طور افقی به دورترین نقطه در فضای پنهان گسترش می‌یابد. به منظور کنترل گسترش حریق و دود در داخل این فضا باید روزنه‌ای برای تهویه در روی بام درست در بالای‌سر محل اصلی حریق و یا نزدیک به آن (تا آنجایی که ایمنی افراد در معرض خطر نباشد) ایجاد شود. هنگامی که این کار توسط آتش‌نشانان صورت می‌گیرد یک جریان گرمایی به طرف بالا ایجاد می‌شود و باعث می‌شود که شعله و دود موجود در این فضا به بیرون کشیده شود. بدین صورت جریان قارچی حریق و دود برعکس می‌شود؛ یعنی به جای گسترش افقی، از طریق روزنه تهویه از فضای پنهان بام خارج می‌گردد. این تهویه به آتش‌نشانان اجازه داده که وارد فروشگاه شوند و حریق را خاموش کنند.

نتیجه‌گیری

1- آتش‌نشانان باید در رابطه با چگونگی عملیات دودبری از آموزش‌های کافی و مناسب برخوردار شوند.

2- آتش‌نشانان باید آگاه شوند که چرا؟ چه موقع؟ و کجا؟ باید عملیات تهویه در ساختمان آتش گرفته را انجام دهند.

3- سرپرست آتش‌نشان‌ها لازم است که به هنگام حریق بر عملیات دودبری نظارت کافی داشته باشد.