براساس تجربیات کسب شده از حوادث و سوانح در
ابعاد و سطوح مختلف، فعالین و متخصصین حوزه مدیریت سوانح متفقاً به اهمیت
موضوع فرماندهی و هدایت عملیاتهای امداد و نجات به منظور ایجاد مدیریت
واحد، تعامل و تبادل اطلاعات مابین سازمانهای دستاندرکار (اعم از مسؤول،
همکار و پشتیبان) در ساختارهایی تحت عنوان مراکز فرماندهی، کنترل و هماهنگی
عملیات امداد و نجات اشاره نمودهاند.
به طور کلی میتوان این ساختارها و مراکز فرماندهی را فضا و تسهیلاتی در
جهت استقرار و فعالیت سامانههای فرماندهی سانحه نامید. در این مراکز قبل
از وقوع حوادث و سوانح براساس اطلاعات موجود اقدامات لازم برای تدوین
برنامههای عملیاتی، تهیه نرمافزارها، دستورالعملها و توافقنامههای
لازم، پایش وضعیت حوادث و سوانح حوزه عمل، انجام مانور و تمرینهای مختلف
با هدف تصمیمسازی، تصمیمگیری و هماهنگی (درون و برون سازمانی) اقدامات
لازم به منظور آمادگی برای مواجهه با شرایط اضطراری با هدف پشتیبانی و
هدایت صحیح عملیات امداد و نجات و کاهش پیامدهای ناشی از سوانح بر
سرمایههای انسانی، مالی و طبیعی به عمل میآید.
در راستای ماموریتهای تعیین شده در طرح جامع امداد و نجات کشور و همچنین
قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور، جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی
ایران به منظور تقویت ساختار فرماندهی و هدایتی نیروهای عملیاتی خود در
حوادث و سوانح، در سال ۱۳۸۸ اقدام به ایجاد مدیریت کنترل و هماهنگی عملیات
در سازمان امداد و نجات و ایجاد ۳۱ مرکز کنترل و هماهنگی عملیات در جمعیت
هلال احمر استانهای کشور طی سالهای ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ نمود.
فعالیتها و مسئولیت های مراکز کنترل و هماهنگی عملیات
نیروهای مستقر در این مراکز مسؤولیتهای ذیل را به عنوان شرح وظایف، اهداف اجرایی و عملیاتی مورد توجه قرار میدهند:
مدیریت:اجرای وظایف و مسؤولیتهای اصلی شامل: برنامهریزی، سازماندهی،
بسیج منابع و امکانات، هدایت و رهبری نیروهای انسانی، کنترل.
برنامه ریزی:تهیه دستورالعملها، سناریوهای اجرایی، شناسایی مخاطرات، شناسایی منابع و ظرفیتهای موجود و ...
اطلاعات:گردآوری اطلاعات پایه (اطلاعات جمعیتی، مکانی، تجهیزات، نیروهای انسانی، حوادث پیشین و ...)
ارتباطات:گردآوری اطلاعات و برقراری ارتباط و تعامل مستمر با سایر مراکز و سازمانهای مسؤول، همکار، پشتیبان
هماهنگی:هماهنگی با سایر مراکز و سازمانهای مسؤول، همکار، پشتیبان قبل، حین و پس از حوادث
هدایت و نظارت:هدایت منابع سازمانی و نظارت بر عملکرد و کنترل اثربخشی و اقدامات اجرا شده
هدف ایجاد اتاق بحران
سطح بندی اتاق بحران
عملکردهای اتاق بحران
نیازهای عملکردی اتاق بحران
ویژگی‌های خاص اتاق بحران
تعریف اتاق بحران
1-مکانی برای تمرکز بخشیدن به فعالیتهای مدیریت بحران بر اساس اصول مدیریت جامع بحران
2-مکانی برای هماهنگی فعالیتهایی که در تمامی مراحل بحران مورد استفاده قرار می‌گیرد
هدف ایجاد اتاق بحران
ایجاد مکانی برای تمرکز فعالیتهای مرتبط با حوادث و سوانح غیرمترقبه با در
نظر گرفتن تمهیدات خاص معماری و فراهم آوردن تجهیزات و امکانات مناسب و
مورد نیاز در آن تا مدیران در شرایط وقوع بحران بتوانند در این مکان امن
گرد هم آمده و با استفاده از تجهیزات و اطلاعات فراهم شده در ساختمان به
تحلیل شرایط موجود بپردازند و هماهنگی‌های ضروری را به منظور کنترل سریع
بحران انجام داده و دستورات لازم را صادر نمایند.
سطح بندی اتاق بحران
1. صحنه حادثه
2. اتاق بحران محلی
3. اتاق بحران منطقه عملیاتی
4. اتاق بحران استان
5. اتاق بحران ملی
عملکردهای اتاق بحران
الف- در شرایط عادی (آمادگی و آموزش)- ( پیشگیری و کاهش اثرات)
ب- در شرایط وقوع بحران(پاسخگویی و مقابله) - (کنترل سریع بحران)
ج- در شرایط پس از بحران( بازسازی)
نیازهای عملکردی اتاق بحران
1-اتاق بحران در هر حادثه ای که نیاز به هماهنگی بیش از 2 سازمان دارد بایستی فعال
2-این مرکز بایستی بتواند در عرض 60 دقیقه فعال شود و قابلیت تداوم فعالیتها را در تمامی شرایط دارا باشد
3-دسترسی ایمن به آن بایستی فراهم شود
4-اتاق بحران محل اصلی جمع‌آوری و انتقال اطلاعات درست به رسانه‌ها و مردم است
ویژگی‌های خاص اتاق بحران
الف- خودکفائی
ب- امنیت و ایمنی
ج- استقرار تجهیزات خاص
د- طراحی مناسب معماری و معماری داخلی
هـ- فعالیت دایمی ساختمان و قابلیت دسترسی در تمامی شرایط برای مدیران و کارکنان مرتبط