رنگ و ایمنی
رنگ ها از طریق اعصاب چشم بر سیستم اعصاب مرکزی انسان و سپس بر اندام های
مختلف بدن به طور فیزیولوژیکی تأثیر می گذارند و در نتیجه انسان عکس العمل
های متفاوتی از خود در محیطهای مختلف با دیدن و برخورد با رنگ ها نشان
می‌دهد.
بی تردید در محیطهای کاری رنگ دارای تأثیر روانی زیادی در افراد می‌باشد و
مسلماً محیطی که در آن از رنگهای نشاط آور و آرامش بخش استفاده شده است در
نحوه انجام کار کارکنان مؤثر می‌باشد. آزمایشهای به عمل آمده ثابت کرده
است که استفاده رنگهای مناسب در محیط کار باعث کاهش خستگی و غیبتهای مکرر
کارگران میشود ضمن اینکه افزایش دلبستگی و دلگرمی آنان به کار و کاهش
خستگی چشمی و خستگی عمومی بدن میشود.
بنابراین یکی از اقدامات تکمیلی که به سهولت می‌تواند مفاهیم مهم و اساسی
در اختیار کارگران قرار دهد، استفاده از رنگ ها می‌باشد. که با این کار
نیازی به نوشتن توضیحات اضافی وجود نخواهد داشت ضمن اینکه کارگران بی سواد
نیز می‌توانند از مفهوم و پیام مورد نظر آگاهی حاصل کنند.
بیشترین حساسیت چشم انسان به رنگ های سبز و زرد در روز و آبی در شب است.
در ایمنی به این سه رنگ، رنگ قرمز نیز اضافه میشود و در صورت امکان به
صورت توأماً استفاده می‌شوند تا هم در روز و هم در شب کارایی لازم را داشته
باشند.
استاندارد ISO و OHSAS روی رنگ آمیزی و استفاده بجا و مناسب از رنگ در زمینه های مختلف تأکید دارند.
طبق استاندارد ANSI هر رنگ کاربرد ویژه‌ای دارد و باید در موقعیت مناسب خود به کار گرفته شود.
مقررات رنگ ANSI برای ایمنی صنایع:
1- رنگ قرمز ( Don ,t Do مخصوص امتناع)
- برای وسایل اطفاء حریق، جعبه های فایرباکس، جعبه های اعلام حریق، پتوهای آتش خاموش کن، سطلهای شن.
- ظروف مایعات قابل اشتعال
- نور قرمز جهت مسدود شدن موانع موقتی
- علامت توقف مثل کلیدها و سوئیچهای توقف اضطراری در ماشین آلات و موانع توقف
- از رنگ قرمز و سفید در مداخل متقاطع راه آهن استفاده شود.
2- رنگ نارنجی ( مخصوص اخطار Warning )
برای نشان دادن خطر بکار می‌رود. برای هوشیاری قسمتهای خطرناک ماشین آلات
که ممکن است قطع کننده ، له کننده و شوک دهنده و... باشند استفاده میشود.
جعبه های کنترل روی دیوارها و سایر کانونهای خطر با این رنگ مشخص می‌شوند.
3- رنگ زرد (مخصوص اخطار Warning)
رنگ زرد یک رنگ هشدار دهنده است با قابلیت زیادی برای احتیاط و خطرات
فیزیکی مانند لغزیدن، افتادن، سرخوردن و گیر کردن ما بین دو چیز استفاده
میشود. نوارهای سیاه بعضی اوقات به رنگ زرد اضافه میشود تا هشدارهای
ویژه‌ای را اعلام کند. رنگ زرد همچنین برای خطوط ترافیک استفاده می‌شوند.
برای نشان دادن معابر شلوغ و راهروهای پر از ازدحام و نشان دادن شیء متحرک بالای سر و... نیز از رنگ زرد استفاده میشود.
4- رنگ سبز (مخصوص شرایط اضطرار و ایمنی Safety)
برای نشان دادن وضعیت ایمنی، وسایل کمکهای اولیه، دوش و چشم شویهای ایمنی،
برانکاردها، ماسکهای ضد گاز، راههای خروج اضطراری، اجازه عبور وسایل
نقلیه، راههای نجات و تأسیسات حفاظتی به کار می‌رود.
5- رنگ آبی (مخصوص دستور Must Do)
برای احتیاط یا وسایل تحت تعمیر استفاده میشود ضمن اینکه برای نشان دادن
ایمنی با اعمال یک طرفه، جلوگیری از شروع به کار و... نیز از این رنگ بهره
گرفته میشود.
6- رنگ ارغوانی
به خطرات تشعشع اختصاص دارد. همچنین رنگ ارغوانی به همراه رنگ زرد روشن
برای برچسب علایم و مارکها استفاده میشود و از رنگ ارغوان با پره های
شکسته در یک زمینه برای نشان دادن اتاقهای رادیواکتیو استفاده میشود.
در تعیین حدود کف کارگاه ها به وسیله خط کشی از رنگ های زیر استفاده میشود:
7- رنگ سیاه و سفید:
برای خطوط ترافیک و نشان گذاری خانه داری استفاده میشود. به عبارت دیگر
برای نشان دادن نظم و نظافت کارگاهی، علامت گذاری عبور و مرور، سطلهای
آشغال، معابر عمومی معمولی، خطوط جهت مشخص کردن راهها و ... از این دو رنگ
و یا ترکیبی از آنها استفاده میشود.
8- رنگ زرد و سیاه:
برای نشان هرگونه انسداد و یا وجود موانع بر سر راه مثل ستونها و سایر
اشیاء ثابت معمولاً از خطوط مورب زرد و سیاه که کاملاً از یکدیگر متمایز
باشند استفاده می‌شوند. ضمن اینکه برای نشان دادن محدودیتهای موجود مثل
قرارگیری پالتها و محصور کردن حوزه هایی که از آنها نباید چیزی بیرون
گذاشته شود نیز از این رنگ استفاده میشود.
9- خطوط سبز در کنار خطوط سیاه و سفید:
برای نشان دادن مسیرهایی که به درب یا پله های اضطراری منتهی می‌شوند استفاده می‌شوند.
10- خطوط مورب زرد:
برای نشان دادن سقوط اشیاء و گیرافتادن در بین ماشین آلات مورد استفاده قرار می‌گیرد.
11- رنگ سبز و سفید:
برای نشان دادن محل عبور و رسیدن به درب اضطراری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مقررات رنگ برای تشخیص لوله ها:
1- قرمز اختصاص به لوله های اسپرینکلر و بالابرنده ها دارد.
2- نارنجی یا زرد اختصاص به لوله های حمل مواد خطرناک (به عنوان مثال مواد
قابل انفجار) مواد سمی و خورنده (مانند اسیدها، بازها، گاز کلر، آمونیاک،
دی اکسید گوگرد و سولفید هیدروژن) فشار و دمای بالا (به عنوان مثال بخار)،
فشار بالا (به عنوان مثال آب و هوا) دارد.
3- رنگهای سفید و سیاه، خاکستری یا رنگهای آلومینیومی برای مواد امن استفاده میشود.
4- آبی درخشان برای لوله هایی که حاوی موادی که برای تقلیل خطرات مواد
خطرناک استفاده میشود بکار می‌رود. از این رنگ برای همه مواد محافظ دیگر
در برابر حفاظت از آتش نیز استفاده میشود. در جدول بعد استاندارد
BS1710:1971 وBS:4800 جهت شناسایی لوله های حاوی مواد مختلف آورده شده است.
مقررات رنگ برای سیستمهای هیدرولیک:
1- سیاه برای فشار زیاد می‌باشد.
2- قرمز برای تأمین فشار می‌باشد (فشار مایع را نشان می‌دهد)
3- قرمز متناوب برای فشار شارژی می‌باشد (مجاری ورود پمپ بزرگتر از فشار
اتمسفر است، همچنین برای کاهش فشار استفاده میشود (فشار معین کمتر از فشار
موجود می‌باشد)
4- زرد برای سنجش جریان است. (میزان کنترل جریان سیال).
5- آبی برای تخلیه (خروج) به کار می‌رود. (نمایش دادن برگشت انتقال سیال به مخزن)
6- سبز برای لوله های غیر فعال هیچگونه رنگی استفاده نمی‌شود.
مقررات رنگ سیستمهای پنوماتیکی:
1-سیاه برای فشار زیاد است.
2- قرمز برای تأمین فشار است (نمایش دادن فشار هوا)
3- قرمز متناوب برای شارژ استفاده میشود.
4- زرد برای تشخیص جریان است.
5- آبی برای تخلیه (خروج)
6- سبز برای مکیدن
7- برای لوله های غیر فعال از هیچ رنگی استفاده نمی‌شود.
- مقررات رنگ در کپسولها (استاندارد BS ): جدول رنگ آمیزی کپسولها طبق استاندارد BS سه صفحه بعد آورده شده است.
مقررات رنگ در محصولات خطرناک:
رنگهای ترکیبی در کانینرهای حمل مواد خطرناک بر طبق کمیسیون تجارت بین دول استفاده میشود.
1- حروف قرمز روی سفید برای سموم- مواد منفجره، گازهای سمی و گاز اشک آور به کار می‌رود.
2- حروف سیاه روی سبز برای گازهای تحت فشار به کار می‌رود.
3- حروف سیاه روی قرمز برای مایعات قابل اشتعال یا مواد آتش زا استفاده میشود.
4- حروف سیاه روی زرد برای جامدات قابل اشتعال و مواد اکسیدکننده هستند.
5- حروف سیاه روی سفید برای مخازن اسید می‌باشد.
مقررات رنگ در کپسول ها (استاندارد BS)
جدول پیشنهادی رنگ آمیزی کپسول های مختلف بر طبق استاندارد BS در دو صفحه بعد آمده است.
مقررات رنگ برای کابلها:
1- سیاه برای یک سیم برق استفاده میشود.
2- سفید برای دو سیم برق استفاده میشود.
3- قرمز برای سه سیم برق استفاده میشود.
4- سبز برای چهار سیم برق استفاده میشود.
5- نارنجی برای پنج سیم برق استفاده میشود.
6- آبی برای شش سیم برق استفاده میشود.
7- سفید با پیچ سیاه برای هفت سیم برق استفاده میشود.
8- قرمز با پیچ سیاه برای هشت سیم برق استفاده میشود.
9- سبز با پیچ سیاه برای 9 سیم برق استفاده میشود.
10- نارنجی با پیچ سیاه برای10 سیم برق استفاده میشود.