برخی تعاریف ، مفاهیم و اصطلاحات:

برخی تعاریف ، مفاهیم و اصطلاحات:

برای آشنایی با پاره‌ای از اصطلاحات و جملات به کار رفته در مباحث و قوانین و مقررات اصول پیشگیری و حفاظت از حریق ضرورت دارد تا با لغات و عبارات زیر آشنایی حاصل شود تا در هنگام مطالعه و رجوع به کتب و استفاده شفاهی یا مباحثه و تبادل نظر کارشناسی مفاهیم یکسان از آنها برداشت گردد.

1- باز :
به منفذ، سوراخ یا قسمتی از در، پنجره، دیوار، سقف و کف گفته می‌شود که پنجره، دریچه یا بازشو در دهانه آن نصب شود و یا به همان صورت باز باقی مانده و فضاها را بهم ارتباط دهد.

2- بازشو:
به قسمتی از در، پنجره، دریچه یا دیگر تجهیزات گفته می‌شود که در دهانه باز نصب گردیده و قابلیت باز و بسته شدن داشته باشند.

3- بازهای قائم:
به انواعی از باز گفته می‌شود که در جهت ارتفاع ساختمان قرار داشته باشند مانند: نورگیرها، پلکان، شفت‌ها و چاههای آسانسور.

4- بارسوخت:
تمامی محتویات قابل سوختن یک ساختمان، فضا، یا منطقه حریق‌زده، شامل نازک کاریهای داخلی و خارجی که به واحد حرارتی یا چوب هم ‌وزن آن بیان می‌شود.

5- بار زنده:
وزن اعمال شده از سوی متصرفین ساختمان و استفاده کنندگان از آن می‌باشد، که شامل بارباد، بار زلزله و بار مرده نمی‌شود و موقعیت و مقدار آن ثابت نیست (مانند انسان‌ها و وسایل)

6- بار تصرف:
تمامی تعداد افرادی که ممکن است ساکن ساختمان باشند یا یک مدتی بخشی از آن را اشغال نمایند.

7- پله فرار:
بخشی از راه فرار عمودی متشکل از تعدادی پلکان حفاظت شده که از دسترس خروج تا تخلیه خروج امتداد دارد.

8- پله خارجی:
به پلکانی گفته می‌شود که حداقل یک سمت آن به هوای بیرون باز شود.

9- پله خروجی مستقل:
پله خروجی که به نحوی از سایر پله‌های خروجی جدا شده است تا یک فضا و محیط جداگانه جهت جلوگیری از آلودگی راه‌پله بوسیله حریق‌ها ایجاد نماید.

10- تأسیسات (پمپ خانه) آب آتش‌نشانی:
محلی که در آنجا کلیه پمپ‌ها ، مخازن و تأسیسات مربوط به تأمین آب آتش‌نشانی مستقر و نصب می‌باشد.

11- پیشروی شعله:
حرکت آتش از یک قسمت به قسمت دیگر بر روی سطح را گویند.

12- پناهگاه (محل امن) :
یک منطقه یا طبقه‌ای امن و حفاظت شده در برابر حریق

13- پنجره مقاوم در برابر حریق:
پنجره‌ای که با انجام (آزمایش حریق استاندارد) حائز شرایط مقاومت و محافظت در برابر حریق متناسب با محل استقرار خود باشد.

14- تخلیه خروج:
بخشی از راه خروج که بین خروج و معبر عمومی قرار گرفته است.

15- تشعشع حرارتی:
انرژی حرارتی که بوسیله امواج الکترومغناطیس با طول موج‌های بلندتر از طول موج نور و کوتاهتر از طول موج رادیویی منتشر می‌گردد. تشعشع حرارتی (تشعشعات الکترومغناطیسی) حساسیت حرارتی هر ماده‌ای که بتواند تشعشعات حرارتی را جذب نماید افزایش می‌دهد، بویژه مواد جامد و غیر صیقلی.

16- تعریف سوختن:
یک واکنش شیمیایی از نوع اکسیداسیون و احیاء که تولید نور و حرارت می‌کند.

17- جعبه هوزریل آتش‌نشانی:
سیستم‌های اطفایی دستی آبی می‌باشد که آب و فشار آن بطور اتوماتیک توسط پمپ‌ها در شبکه لوله‌کشی تأمین شده و داخل جعبه قرقره‌هایی وجود دارد که مجهز به شیلنگی بطول حداقل 20 متر بوده و یک نازل کنترل دار برسر آن نصب می‌باشد.

18- جعبه لوله آب آتش‌نشانی (Fire Box):
جعبه‌هایی هستند که در ساختمان‌ها و کارگاه‌ها و سالن‌ها نصب می‌شوند و همانند هوزریل آب آنها توسط پمپ تأمین می‌شود اما بجای شیلنگ لاستیکی در جعبه‌ها از شیلنگ‌های نواری 5/1 یا 5/2 اینچ استفاده می‌شود و یک نازل سه حالته نیز در جعبه نصب می‌باشد که در مواقع لزوم بر سر شیلنگ توسط کوپلینگ متصل می‌گردد.

19- حرارت:
شکلی از انرژی که با ارتعاشات مولکولی مشخص می‌شود و قادر است تغییرات شیمیایی و شروع آن را باعث شود و یا تغییر حالت ایجاد کند.

20- خروج :
پیمایش یک راه ممتد و بدون مانع از هر نقطه‌ای از داخل ساختمان یا سازه به یک محل عمومی که متشکل از سه قسمت جداگانه می‌باشد:
1- دسترسی خروج   2- خروج  3- تخلیه خروج
  
21- خروج مستقیم:
یک راه خروج ساده و مستقیم بدون طی نمودن چندین مرحله خروج که مستقیماً به یک محوطه عمومی یا مکان امن ارتباط می‌یابد.

22- خروج افقی:
عبارتست از خروج از یک بنا به مکانی امن در برابر حریق در بنایی دیگر یا در همان ساختمان که کف آنها تقریباً در یک تراز واقع شده باشد.

23- خودبسته شو:
مجهز شدن به وسیله‌ای مورد تائید که بسته شدن در را بعد از باز نمودن تضمین می‌کند.

24- خیابان :
هر راه عبور عمومی که عرض آن از 1/9 متر بیشتر باشد و برای استفاده همگانی اختصاص یافته یا منظور شده باشد و برای استفاده سازمان آتش‌نشانی براحتی قابل دسترسی باشد.

25- درب مقاوم در برابر حریق:
دری که با انجام (آزمایش حریق استاندارد) حائز شرایط مقاومت و محافظت در برابر حریق متناسب با محل استقرار خود باشد.

26- دریچه مقاوم در برابر حریق (Fire Damper):
صفحه یا پرده‌ای سرتاسری که به صورت قائم (مانند دیوار) یا افقی (مانند سقف) با زمان مشخص از مقاومت حریق برای جلوگیری از گسترش آتش و دود از فضایی به فضای دیگر جهت بازشوها و کانال‌ها بکارگرفته می‌شود.

27- دسترس خروج:
بخشی از (راه خروج) که از هر نقطه ساختمان منتهی به قسمت (خروج) می‌شود.

28- دود :
محصولات خاص انتقال یافته حاصل از آتش‌سوزی که بوسیله هوای ناشی از ناقص‌سوزی که در ذرات آن گازها، بخارات یا ذرات جامد و مایع معلق می‌باشد.

29- دیورا مقاوم در برابر حریق:
یک صفحه کامل ممتد بصورت قائم یا افقی همانند مجموعه یک دیوار یا کف که بنحوی طراحی و ساخته شده است تا گسترش آتش (آزمایش آتش استاندارد) را محدود و همچنین حرکت دود را مانع شود. چنین دیواری می‌تواند بازشوی حفاظت شده داشته باشد.

30- رامپ (شیبراه):
یک راه عبور مسطح در یک فضای قابل دسترس که دارای شیبی با تندی بیشتر از 1 به 20 باشد.

31- راه عمومی:
هر خیابان، کوچه یا جزیی شبیه آن از زمین که ذاتاً  به هوای آزاد باز می‌شود، اختصاص می‌یابد، منظور می‌شود یا به انحاء دیگر بطور دائمی برای استفاده عموم پیش‌بینی شده باشد و عرض مفید و ارتفاع آن کمتر از 3 متر نباشد.

32- راهروی دسترسی:
یک راه پیمایش، قابل استفاده توسط افرادی با ناتوانی حرکتی (معلول یا مریض) که به یک راه عمومی یا یک محل تخلیه منتهی می‌شود.

33- روشنایی اضطراری فرار:
روشنایی اضطراری فرار نوعی روشنایی است که با روشنایی اضطراری که در زمان برق شهر با یک ژنراتور یدکی روشن می‌شود تفاوت دارد بلکه دارای یک منبع تغذیه جداگانه می‌باشد که قادر به روشن نمودن روشنایی برای یک مدت معین خواهد بود.

34- زمان تخلیه:
مدت زمانیکه جریان عبور ازدحام جمعیت از یک نقطه‌ای از مسیر خروج اضطراری طی می‌شود. این زمان بخشی از کل زمان تخلیه می‌باشد.

35- زنگ اعلام حریق:
سیستم هشدار دهنده صوتی که بطور خودکار توسط تابلوی مرکزی اعلام پس از کشف حریق توسط کاشف‌ها فعال می‌شود و حاکی از اعلان خطر برای تخلیه محل می‌باشد.

36- ساختمان بلند مرتبه:
ساختمانی با ارتفاع بیش از 17 متر از کف، این ارتفاع از سطح دسترسی خودروهای سنگین آتش‌نشانی تا کف آخرین طبقه که دارای متصرف می‌باشد اندازه گیری می‌شود.

37- سازه:
بخشی ساخته شده یا بنا شده بمنظور تحمل بار یا پوسته هرنوع ساختمان یا وابسته به آن (مانند اسکلت ساختمان، پل، برج).

38- سطح در معرض حریق:
سطوح داخلی یا خارجی بنا که در صورت وقوع حریق در معرض محصولات حریق مانند شعله ، حرارت و دود قرار می‌گیرند.

39- مناطق پرخطر :
فضاها یا بخش‌هایی از ساختمان که احتمال خطر آفرینی آنها بیش از اندازه معمول تصرف است. مانند موتورخانه ساختمان، محل استفاده از وسایل گرمایش یا محل انبار و مصرف مواد قابل احتراق ، قابل اشتعال، سمی ، مضر و خورنده.

40- سوخت:
یک ماده که در نتیجه سوختن تولید حرارت می‌کند.

41- سیستم‌های آب افشان آتش‌نشانی (اسپرینکلر):
یک شبکه به نظم و ترتیب درآمده و خودکار، معمولاً متشکل از لوله‌کشی و نازلهای بارنده و دیگر وسایل لازم جهت تخلیه مستقیم آب بر روی آتش.

42- سیستم‌های اطفایی گازی خودکار:
یک شبکه به نظم و ترتیب درآمده و خودکار ، معمولاً متشکل از لوله کشی و نازل‌های مخصوص خروج گاز و دیگر وسایل لازم جهت تخلیه مستقیم گاز اطفایی بر روی آتش.

43-  سیستم‌های اطفایی پودری خودکار:
یک شبکه به نظم و ترتیب درآمده و خودکار، معمولاً متشکل از لوله کشی و نازل‌های مخصوص پاشش پودر و دیگر وسایل لازم جهت تخلیه مستقیم پودر اطفایی بر روی آتش.

44-  سیستم‌های اطفایی کف خودکار:
یک شبکه به نظم و ترتیب درآمده و خودکار ، معمولاً متشکل از لوله کشی و نازل‌های مخصوص کف ساز و دیگر وسایل لازم جهت تخلیه کف  اطفایی بر روی آتش

45- شستی اعلام حریق:
وسیله کشف و اعلام حریق غیر اتوماتیک که معمولاً با شکستن شیشه روی درب آن شستی فعال شده و پس از ارسال پیام الکتریکی به تابلو مرکزی توسط زنگ یا آژیر هشدار خطر به متصرفان بنا داده می‌شود.

46- شعله:
اجزاء نورانی گازها و بخارات در حال سوختن را گویند.

47- عرض خروج:
مقدار عرض خروجیها برحسب سانتیمتر است که بر اساس ظرفیت کل متصرفین اتاق یا طبقه که باید قادر باشند در زمان 5/2 دقیقه تخلیه شوند، محاسبه می‌شود.

48- فلاشر اعلام حریق:
چراغ هشدار دهنده حریق که توسط فرمان دستگاه اعلام مرکزی حریق فعال می‌شود و بطور ممتد خاموش و روشن می‌شود.

49- کاشف حریق:
وسیله‌ای که شروع یا وجود حریق در یک محل را کشف می‌نماید ونسبت به یکی از محصولات حریق (دود، حرارت، تشعشعات ماورای بنفش و مادون قرمز) حساس می‌باشد.

50- کانون ایمنی:
هر محلی که دارای شرایط زیر باشد:

الف- در بیرون و دور از ساختمان.

ب- در داخل ساختمان با هر نوع ساختار حفاظت شده کامل و مورد تائید مانند سیستم آب افشان و غیره.

51- گسترش حریق:
حرکت حریق از یک قسمت به قسمت دیگر را گویند.

52- مایعات قابل اشتعال:
هر نوع مایع یا موادی در فاز مایع که قادر به سوختن در حریق باشد و مایعات قابل اشتعال ، مایعات قابل سوختن یا هرنوع موادی که بتواند بصورت مایع درآید و بسوزد را شامل می‌شود.

53- مایعات قابل انفجار:
مایعی که دارای نقطه شعله زنی پائین‌تر از 8/37 سانتیگراد باشد و فشار بخار آن در 8/37 سانتیگراد از psi40 یا mmhg 2،68 تجاوز نکند.

54- محصولات حریق:
گرما، گازها، ذرات جامد و ذرات ریز مایع که در اثر سوختن حاصل می‌شوند.

55- مسافت پیمایش:
طول حداکثر مسافتی است که توسط کلیه متصرفین طی می‌شود تا از هر نقطه ساختمان به خارج از آن یا یک محل کاملاً امن دسترسی پیدا کنند.

56- مصالح ساختمانی مقاوم در برابر حریق:
نوعی از مصالح که هنگام قرارگرفتن در معرض آتش مانع گسترش آتش شده و توانایی محدود کردن حریق را ضمن استقرار عملکرد خود، برای مدت معینی خواهد داشت.

57- محل (بخش) حریق:
یک فضا در میان ساختمان که با دیوارهای مقاوم حریق از کلیه جهات و سقف و کف محصور باشد.

58- مواد غیر قابل اشتعال:
موادی که در شکل مورد استفاده خود و یا در موقعیت استقرار خود به سوختن کمک نمی‌کند و یا باعث افزایش حرارت محیط حریق نمی‌شود.

59- منابع آتش زنه:
وسایل و تجهیزاتی هستند که انرژی حرارتی لازم را برای شروع سوختن فراهم می‌آورند مانند : کبریت- سیگار- وسایل آشپزی- وسایل گرمایشی – سیم‌کشی برق و ...

60- نازک کاری داخلی:
نوع و نحوه کاربرد مصالحی که برای پوشش نمای دیوارها، ستونها، تیرها یا سقف‌ها در فضاهای داخلی ساختمان، به منظور تزئین، عایقبندی صوتی و حرارتی یا سایر مقاصد مورد استفاده قرار می‌گیرند.

61- نجات :
عبارتست از عملیات سایر افراد جهت خارج کردن یا دور ساختن یک فرد از محل گرفتاری یا مهلکه.

62- نرخ حرارت آزاد شده:
مدت زمانی که طول می‌کشد تا انرژی حرارتی (با واحد معین) در اثر سوختن آزاد شود. نرخ حرارت آزاد شده یک سوخت به خصوصیات شیمیایی، فیزیکی و اکسید کننده قابل دسترس بستگی دارد و معمولاً برحسب BTR/Sec یا کیلو وات (KW)بیان می‌شود.

63- نوع تصرف:
هدف یا مقصود استفاده و بهره‌برداری از یک ساختمان یا بخشی از آن.

64- هدایت (انتقال حرارت بطریق هدایت):
انتقال حرارت از شیئی به شی‌ء دیگر و یا از نقطه‌ای به نقطه دیگر همان شیء در اثر تماس مستقیم با حرارت.