خاموش کننده ها

کلیه آتش سوزی ها ( به استثنای انفجارات ) در مراحل اولیه کوچک و محدود می باشند و با گذشت زمان گسترش پیدا کرده و با آتش سوزی های مهیب و صدمات و  زیانهای شدید مالی و جانی منتهی می گردد .

کانونهای بروز آتش سوزی در همه جا هست و محل و زمان مشخص برای بروز اینگونه آتش سوزی ها وجود ندارد آتش سوزی ممکن است در طبقه سی ام یک ساختمان یا زیر زمین یک فروشگاه ، در کابین یک هواپیمای یا موتورخانه یک کشتی اقیانوس پیما ، در یک معدن زغال سنگ یا قلب یک جنگل وسیع ، در دهانه یک چاه نفت یا در برج تفکیک یک پالایشگاه ، در یک ساختمان عمومی و یا پانسیون کودکان و غیره بوقوع بپیوندد .

در کلیه این مکانها نمی توان یک آتش نشان حرفه ای و دستگاههای موتوریزه و یا سیستم های گران قیمت اطفاء حریق قرار داد و آتش سوزی ها در مراحل اولیه به اینگونه دفاع و مبارزه احتییاج ندارد لزوم وسائل دستی آتش نشانی محتوی مواد خاموش کننده مختلف برای نصب و آماده بودن در محلهای احتمال بروز حریق امری اجتناب ناپذیر است .

امروزه صدها کارخانه سازنده در دنیا با نامهای مختلف و استانداردهای متفاوت اقدام به ساختن این وسائل کرده و هر چند گاه نوعی جدیدتر با قدرت بیشتر به بازار عرضه می کنند .

لذا شایسته و بجاست که اطلاعات فنی و نسبتاً دقیقی از انواع کپسولهای دستی و مواد شیمیایی مصرفی مکانیزم کار کردن در اختیار علاقمندان قرار داه شود ، لازم به توضیح است که اینگونه وسائل آتش نشانی هنگامی می تواند مفید باشد و جوابگوی احتیاجات باشند که از نظر تعداد ، اندازه نوع مواد شیمیایی و محل نصب ، نظر یک متخصص کسب و نسبت به آمادگی آنها برای مواقع اضطراری اطمینان حاصل شده باشد .

دستگاهها و وسائل دستی اطفاء حریق در انواع مختلف و اندازه های متفاوت به منظور مبارزه با آتش سوزی های مختلف در مراحل اولیه طراحی و ساخته شده اند دقت کافی بعمل آمده که از نظر حجم و وزن در حداقل ممکنه بوده ، یا به آسانی قابل حمل و با سرعت برای مبارزه با آتش سوزی ها قابل استفاده باشند به منظور مبارزه با آتش سوزی های بزرگ تعدادی از این کپسولهای شیمیایی در اندازه های بزرگتر یافت می شوند که به منظور سهولت حمل و نقل روی شاسی های مجهز به چرخ نصب شده اند که به آسانی میتوان آنها را از محلی به محل دیگر جا به جا کرد یا اینکه این دستگاهها را با یک وسیله نقلیه یدک کرده و به محل منتقل نمود اینگونه دستگاهها معمولاً دارای شیلنگهای طویل و کافی بوده که لزومی برای انتقال دستگاه به نزدیک حریق پیش نم آید و معمولاً امتیازات مثبت و منفی این وسائل با کپسولهای دستی مشابه است .

خاموش کننده ها EXTINGUISHERS :

از آنجا که اطفاء حریق در لحظات اولیه شروع آتش سوزی برای جلوگیری از صدمات جانی و اقتصادی اهمیت بسزائی دارد و یک اقدام سریع در امر اطفاء نه تنها میتواند از توسعه آتش جلوگیری بعمل آورد بلکه با خفه کردن آتش در نطفه ، خسارات ناشی از آنرا به حداقل می رساند .

برای این منظور از سالهای قبل کارخانجات زیادی در کشورهای دنیا اقدام به طرح و ساخت وسائل مبارزه با حریق نموده اند که نمونه ای از این نوع وسائل خاموش کننده های دستی آتش نشانی میباشند .

تاریخچه خاموش کننده ها :

در سال 1816 ناخدا بای دریارموث اولین خاموش کن دستی را اختراع کرد .

در سال 1912 اولین دستگاه کف شیمیایی دو گالنی در انگلستان ساخته شد .

در سال 1935 اولین خاموش کننده دو گالنی آب و گاز CO2 به بازار آمد .

در سال 1964 خاموش کننده پودری به بازار آمد .

در سال 1964 خاموش کننده خودکار به بازار آمد .

تعریف خاموش کننده دستی :

خاموش کننده دستی به وسیله ای گفته می شود که برای مبارزه با آتش سوزی طرح و ساخته شده و با حداکثر 14 کیلو وزن با 14 لیتر ظرفیت مواد خاموش کن آنان براحتی تا براحتی قادر به حمل و استفاه از آن باشد .

ادامه مقاله در ادامه مطلب....

  

کاربرد :

از خاموش کننده های دستی با توجه به مواد اطفائی داخل آنها می توان در لحضات اولیه و شروع آتش سوزی و برای حریقهای کوچک و موضعی استفاده نمود .

انواع خاموش کننده ها :

خاموش کننده ها را از نظر اطفائی داخل آن میتوان به چهار گروه تقسیم کرد :

الف) خاموش کننده های محتوی آب

  ب) خاموش کننده های محتوی پودر

  ج) خاموش کننده های محتوی کف

  د)  خاموش کننده های محتوی گاز

انواع دیگر: اسپرینکلرها SPRINKLERS

تامین فشار در خاموش کننده ها :

برای خاموش شدن ماده خاموش کن از خاموش کننده و پرتاپ آن بطرف آتش نیاز به فشار میباشد که این فشار از راههای مختلف بشرح زیر تامین می گردد .

1 - فشار یا گاز حاصل از واکنش دو ماده شیمیایی

2 - فشار یک گاز بی اثر ( معمولاً CO2 یا N2 ) موجود در محفظه ( کارتریج )

3 - فشار از طریق کمپرس کردن هوا به داخل بدنه و تحت فشار قرار دادن آن

4 - فشار درونی ماه خاموش کن

قدرت پرتاپ :

برای اینکه بتوان بدون نزدیک شدن زیاد به آتش ، مواد اطفائی را بر روی آتش باشید معمولاً در استانداردها حداقل متراژی جهت پرتاپ خاموش کننده ها در نظر گرفته می شود که این فاصله در خاموش کننده ها متفاوت و از 2 تا 7 متر می باشد .

بطور مثال : در استانداردی برای خاموش کننده محتوی آب وقتی آب را بصورت جت ( GET ) پرتاپ کند 7 متر و وقتی آب را بصورت اسپری ( FOG ) پرتاپ نماید حداقل 4متر در نظر گرفته اند .

انواع خاموش کننده های آبی :

1 - سودا اسید

2 - آب و گاز

3 - آب و هوا

سودا اسید :

خاموش کننده های سودا اسید یکی از قدیمی ترین خاموش کننده های دستی است که در منازل و کارخانجات ، تجارتخانه ها و ساختمانهای عمومی خصوصی مورد استفاده قرار می گرفت .

فرمول واکنش NAH CO3 + H2SO4..............NASO4 + 2H2O + 2CO2 1 .

خاموش کننده آب و گاز :

در این نوع خاموش کننده تعداد زیادی از عیوب دستگاه های سودا اسید برطرف گردیده است بیشترین ظرفیت آن دو گالنی و مشخصات فنی آن عیناً مشابه خاموش کننده سودا اسید می باشد. حداقل مدت تخلیه آن 60 ثانیه است .

در شرایط عادی و شارژ :امل آن 95 % (درصد) آب خاموش کننده باید تخلیه گردد .

برای تامین فشار مورد نیاز در این خاموش کننده از گاز CO2 تحت فشار که در یک سیلندر کوچک ذخیره شده و در داخل بدنه قرار می گیرد استفاده می شود .

مقدار گاز این کارتریچها 57 - 55 گرم گاز CO2 مایع با فشار 500 - 800 PSI پوند بر اینچ مربع می باشد ، یک سوم از حجم این خاموش کننده جهت انبساط گاز در نظر گرفته می شود و لذا نباید آنرا کاملاً از آب پر کرد .

در صورت لزوم به آن ضد یخ افزوده و در صورت عدم نیاز به تمام آب آن می توان آنرا سروته نگه داشت تا فقط گاز آن خارج گردد .

خاموش کننده آب و هوا :

همانطور که از نام این خاموش کننده پیداست مواد داخلی آن عبارت است از آب بعلاوه هوا (هوا به داخل بدنه کمپرس شده ) ، بدنه این خاموش کننده مدام تحت فشار داخلی در اثر هوای فشرده قرار دارد به همین علت مقاومت بدنه آن باید بیشتر از نوع قبلی باشد ، در استانداردها برای بدنه آن مقاومتی حدود 600 اتمسفر

( 40 PSI ) در نظر گرفته می شود و با این فشار مورد آزمایش قرار میگیرند ، این نوع دستگاهها قابل کنترل می باشند ، ظرفیت آنها حداکثر دو گالنی و یکی از علائم مشخصه دستگاههای تحت فشار داشتن فشار سنج می باشد فشار سنج این دستگاهها معمولاً دو کار انجام می دهند .

1 - از روی آن فشار داخلی دستگاه دیده می شود .

2 - از آنجا که این دستگاهها فاقد سوپاپ ایمنی می باشند در صورتی که فشار داخلی دستگاه به هر عللی افزایش یابد و از حد معمول بالاتر رود فشار سنج از هم پاشیده و فشار نیز کاهش می یابد .

بعضی از کارخانجات سازنده این نوع خاموش کننده ها فشار سنج را حذف و بجای آن سوپاپی روی بدنه نصب کرده اند که از سوپاپ مذکور برای پاک کردن هوا و آزمایش فشار بوسیله مانومتر ( فشار سنج متحرک ) استفاده می شود و با دستگاه مانومتر فشار داخلی را تعیین می کنند .

خاموش کننده پودری :

در گذشته دور نحوه استفاده از پودر شیمیایی بدین ترتیب بود که تعدادی قوطی یا ظرف به اشکال مختلف را از پودر پر می کردند و در جاهای مناسب قرار می دادند که به محض شروع آتش سوزی افراد مذکور درب قوطی ها را باز کرده و پودر آنرا به روی آتش میپاشیدند و نوعی دیگر از این قوطی ها طوری طراحی شده بود که به محض پرتاب قوطی محتوی پودر بر روی آتش بطور اتوماتیک پودر خارج و حریق را اطفاء می نمود که اغلب موارد این تکنیک نیز با ناکامی مواجه می شد ولی با گذشت زملن برای پاشیدن پودر بر روی آتش دستگاههای خاموش کننده پودر فعلی طرح و ساخته شد .

پودر خشک عبارت است از مخلوطی از گرد بعضی از مواد شیمیایی که جهت خاموش کردن حریق ها بکار میرود که عبارتند از :

الف - پودر شیمیایی :

که برای اطفاء حریق غیر فلزات بکار میرود شامل PURPOSE - MULTI

که پایه آن مونو آمونیوم فسفات میباشد و PURPLE - K پودر دیگری به نام SUPER - K

در انواع کوچکتر معمولاً نازل به بدنه متصل یا بر روی درپوش تعبیه شده است و در انواع بزرگتر نازل در انتهای لوله لاستیکی نصب میشود .

در این نوع خاموش کننده بعلت تحت فشار بودن احتمال فشرده شدن پودر وجود دارد بدین جهت بهتر است بعد از برداشتن خاموش کننده از محل نصب حداقل یکبار آنرا سروته نمائید .

ب - خاموش کننده پودر و گاز :

در این نوع خاموش کننده پودری فشار لازم برای خارج شدن پودر از گاز ذخیره شده داخل کارتریچ تامیین می گردد این سیلندر کوچک با توجه به ظرفیت خاموش کننده در نظر گرفته می شود و محتوی گاز CO2 مایع می باشد .

انواع خاموش کننده های پودر و گاز :

خاموش کننده های پودر و گاز را می توان به دو گروه تقسیم کرد ، حال آنکه هر گروه دارای انواع مختلف می باشد .

الف : خاموش کننده های پودر و گاز کارتریج خارج

ب   : خاموش کننده های پودر و گاز کارتریج داخل

الف - در نوع کارتریج خارج بعضی کارتریج محتوی گاز کربنیک خارج از استوانه ( بدنه ) قرار گرفته و مجرای خروجی گاز کارتریج به بدنه خاموش کننده پیچ می شود که هم عملکرد آن ضربه است و هم فلکه و هم اهرمی می باشد .

کارتریجهائی که در خارج از بدنه قرار می گیرند دارای سوپاپ ایمنی در قسمت مخالف خروجی می باشند که در صورت ازدیاد فشار داخلی از حد تعیین شده ( حک شده روی بدنه ) به هر علت سوپاپ عمل کرده و گاز کارتریج تخلیه می شود .

ب - خاموش کننده های پودر و گاز کارتریج داخل : در این نوع کارتریج گاز CO2 در داخل بدنه و زیر درپوش قرار میگیرد که هنگام عمل با زدن ضربه یا فشار بر روی اهرم راه خروج گاز داخل کارتریج باز و گاز وارد بدنه می شود .

بدنه خاموش کننده های پودر و گاز واریا معمولاً دارای سوپاپ ایمنی می باشد که این سوپاپها روی درپوش نصب میشود سوپاپ فوق از نوع فنری بوده و در صورت ازدیاد فشار داخل بدنه پس از ورود گاز به هر علتی که باشد اعم از زیاد پر کردن پودر یا گاز عمل کرده و فشار اضافی را تخلیه می کند .

در خاموش کننده های پودر و گاز چنانچه گاز وارد بدنه شد و مقدار کمی از پودر آن استفاده کردیم نمیتوان برای مدت زیادی تحت فشار گذاشت بنابراین جهت خارج کردن گاز داخل آن خاموش کننده را سروته می کنیم و با فشار روی اهرم نازل گاز آنرا خارج میکنیم .

خاموش کننده مواد تولید کف :

جهت اطفاء حریق مایعات قابل اشتعال از این نوع خاموش کننده استفاده می کنند که در صورت پرتاپ آن بر روی مواد در حال اشتعال بسرعت روی آتش را پوشانده و مانع برخاستن گاز قابل اشتعال از روی مواد گشته و با پوشاندن سطح ماده در حال اشتعال از رسیدن اکسیژن هوا به آتش جلوگیری بعمل می آورد ( باید توجه داشت که این نوع خاموش کننده ها ویژه سازمان آتش نشانی میباشد ).

وزن مخصوص آن کمتر از وزن مخصوص مایعات قابل اشتعال است لذا در سطح آن شناور گشته و پایین نمی رود معمولاً حداکثر در ظرفیتهای دو گالنی ساخته میشود.

این نوع خاموش کننده ها به علل اشکالاتی که داشت اخیراً چند سالی است که از رده خارج شده است .

خاموش کننده های گازی :

خاموش کننده های گازی را به دو دسته تقسیم می کنند :

1 - یا خاموش کننده گاز کربنیک CO2

2 - یا خاموش کننده مواد هالوژنه B.C.F

خاموش کننده گاز کربنیک CO2 :

از سالهای قبل این گاز بعنوان یک گاز آتش نشانی در دستگاههای ثابت ، اتوماتیک ، خاموش کننده های دستی و چرخدار مورد استفاده قرار میگرفته و مصرف فراوانی دارد .

CO2 گازی است غیر قابل احتراق ، بی بو ، خنثی ، غیر رسمی ، فاسدنسازو هادی جریان الکتریسته نمیباشد ، وزن آن سنگینتر از هوا است ( 529/1 ) لذا در صورت پرتاب روی حریق اکسیژن را خارج و خود جانشین آن میگردد در حقیقت با تقلیل درصد اکسیژن موجب اطفاء حریق میگردد .

یک پوند CO2 مایع در صورت آزاد شدن FT³  8 فوت مکعب گاز تولید می کند این توسعه زیاد و سریع حجمی اثر شدید خنک کننده داشته بطوری که قسمتی از گاز مزبور را به دور لوله دستگاه بصورت برفک و برودتی برابر 110⁰f- درجه فارنهایت در می آورد بدیهی است این برفک نیز بزودی بر اثر حرارت محیط بحالت گاز درمی آید .

این خاموش کننده ها بعلت فولادی بودن بدنه کاملاً سنگین می باشد و بدین جهت انواع دستی آن با ظرفیتهای بین 2 - 12 پوند ساخته می شوند و در ظرفیتهای بیشتر از آن بعنوان وسیله چرخدار یا دستگاههای ثابت اتوماتیک طرح و مورد استفاده قرار می گیرد .

موارد استفاده از CO2 :

در آتش نشانی این گاز را بیشتر در اماکن سربسته مانند اتاق کامپیوتر یا ادوات ظریف الکتریکی یا الکترونیکی ، کتابخانه ها و موزه ها بکار می برند زیرا :

هادی الکتریسته نیست .

هیچ اثری روی اینگونه وسائل باقی نمی گذارد .

حتی الامکان از بکار بردن این گاز در فضای باز باید خودداری نمود زیرا بعلت پراکنده شدن گاز در فضا در اطفاء حریق چندان مثمر ثمر نخواهد بود .

حریقهائی که در اثر CO2 بظاهر خاموش شده اند پس از تهویه محل و پراکندگی گاز در صورتیکه گل آتشها یا فلزات داغ وجود داشته باشد به احتمال قوی دوباره آتش می گیرد .

حداکثر فشار این خاموش کننده در نوع دستی بعلت نازل شیپوری بین 4 - 2 متر است بنابراین برای استفاده باید بیشتر به حریق نزدیک شد حداقل زمان تخلیه این خاموش کننده ها حدوداً 16 ثانیه می باشد .

این خاموش کننده ها قابل کنترل است و در صورتیکه 10 درصد آن مصرف نشود می توان از آن برای حریقهای دیگر استفاده کرد در صورتیکه از پر بودن دستگاه اطمینان دارید ولی گاز خارج نمی شود احتمالاً ممکن است راه خروج آن بعلت یخ زدن گاز مسدود شده باشد برای چند لحظه شیر را ببندید و مجدداً باز کنید .

اسپرینکلرها ESPRINKLERS :

دستگاهی است سقفی که از آب ، CO2 و B.C.F در آنها هنگام اطفاء حریق استفاده می کنند ، از یک شبکه لوله کشی محاسبه شده در سقف و دیواره کارگاهها و سالنها و مخصوصاً انبارها ، پیش بینی و نصب می شود و دارای نازلهایی است که در روی آنها آلیاژهای مخصوص و حساس نسبت به درجه حرارت یا کپسول مایع یا گازی کوچکی قرار گرفته است به هنگام تغییر درجه حرارت محیط آلیاژ سرهای نازل ذوب یا کپسول آن ترکیده و باعث باز شدن مسیر آب شده و با فشار آب یا مواد دیگری روی آتش می پاشد در سر راه آنها می توان آژیرهای نصب نمود تا از وقوع حریق نیز مطلع شد .